انواع فعل از لحاظ مفهوم:خبري،انشايي

بُن ماضى در فعل هاى ماضى و مستقبل، و برخى اسم ها و صفت ها، حضور دارد. مثال: آمدى، خواهد آمد،آمدن، پيش درآمد. بُن مضارع در فعل هاى مضارع و اَمر، و برخى اسم ها و صفت ها، حضور دارد. مثال: مىرود، رو، روش. از بُن مى توان ساخت هاى گوناگون اسمى يا صفتى پديد آورد. به اين مثال ها بنگريد: ساخت هاى اسمى يا صفتى از بُن ماضى: خريدار، خورده، آفريدگار، دويدن، ديدبان، ساختمان، برآورد، درآمد، سررسيد،زد و خورد،گفتوگو. ساخت هاى اسمى يا صفتى از بُن مضارع: دونده، دانا، آموزگار، خواهان، توانگر، پذيرش، انديشه، سازمان، خوراك، انديشناك، كشاكش،سوز و گداز. مصدر اسمى است كه از ميان چهار مفهوم فعل، فقط اوّلى (= معنا) را دارد و از سه مفهوم ديگر (= زمان، شخص، تعداد) بى نصيب است. ساخت مصدر چنين است: بُن ماضى + ـَ ن. مثال: برخاستن.

انواع فعل از لحاظ مفهوم: خبرى، انشايى فعل خبرى از تحقّق يكى از معانى پنجگانه فعل خبر مى دهد، خواه در گذشته، خواه اينك، و خواه آينده. امّا فعل انشايى درباره تحقّق يكى از آن معانى پنجگانه تقاضايى مى كند. فعل اَمر از اين قبيل است.

انواع فعل خبرى از لحاظ زمان: ماضى، مضارع، مستقبل بر اساس اين دو نوع دسته بندى(مفهومى و زمانى)، فعل را به چهار گونه اصلى تقسيم مى كنند: ماضى، مضارع، مستقبل، اَمر. فعل ماضى نشان مى دهد كه آغاز تحقّق معناى فعل (= يكى از پنج معناىِ پيشگفته) در زمان گذشته است.

انواع فعل ماضى يك. مطلق: وقتى سر و صداها خوابيد، برگشتمبه اصفهان. دو. استمرارى (مى + ماضى مطلق): با تك تك سلّول هايش، خدا را حس مى كرد.

1. از رنجى كه مى بريم / 39.

2. كنار رود خيّن/ 141.