شخصيّت و موقعيّت فرهنگى و اجتماعى آنان باشد. ـ زمان و مكان داستان معيّن و معلوم است.
. داستان بلند نوعى داستان است كه از داستان كوتاه طولانى تر، و از رمان كوتاه تر است. اغلب آن را با ناوْلِت و رمان كوتاه يكى دانسته اند. داستان بلند، خصوصيّات و كيفيّات داستان كوتاه و رمان را با هم دارا است. داستان بلند، از حيث تكوين شخصيّت ها در جريان داستان، به رمان نزديك مى شود; امّا حدود اين تكوين شخصيّت و پرورش مضمون در داستان بلند از رُمان محدودتر است. همچنين داستان بلند بر حادثه هاى واحد به هم پيوسته اى تمركز پيدا مى كند و اغلب بُعد رمانى كوتاه ترى دارد; گاهى نيز تأثير واحدى را القا مى كند. داستان بلند، حاصل وصلتى ميان رمان و داستان كوتاه است. در فارسى، داستان هاى
راه آب نامهى جمال زاده،
بوف كور صادق هدايت،
مدير مدرسهى جلال آل احمد،
ملكوت بهرام صادقى، و
چاه به چاه رضا براهنى نمونه هايى چند از خيل اين گونه داستان ها هستند.
. داستان كوتاه شاخه اى از ادبيّات داستانى منثور است كه به طور تقريب صد و پنجاه سال از ظهور آن در جهان مى گذرد. مى توان ويژگى هاى داستان كوتاه را بدين شرح برشمرد: ـ پيرنگ داستان كوتاه بر عمل داستانى يگانه اى استوار است كه در نهايت به تأثيرى يگانه منجر مى شود. ـ شخصيّت آدم ها معمولاً پيش از آغاز داستان تكوين يافته است; داستان فقط آنان را در برهه خاصّى از زندگى و تجربيّات عاطفى قرار مى دهد و بازگو كننده اين برهه است. ـ به جاى كلّ زندگى، فقط قسمتى از آن، موضوع كار نويسنده قرار مى گيرد. ـ داستان كوتاه معمولاً از هزار و پانصد تا پانزده هزار كلمه را دربرمى گيرد. اين قالب داستانى در ايران با مجموعه
يكى بود و يكى نبود به قلم محمّد على جمال زاده تولّد يافت.
. درونمايه، مضمون در اصطلاح ادبيّات، درونمايه ومضمون عبارت از فكر اصلى و مسلّط در هر اثر است، يعنى خط يا رشته اى كه در خلال اثر كشيده مى شود و موقعيّت هاى داستان را به هم پيوند مى دهد. درونمايه هر اثر، جهت فكرى و ادراكى نويسنده اش را نشان مى دهد. درونمايه با موضوع اثر تفاوت دارد. موضوع، انديشه اى كلّى است كه زيربناى داستان يا شعر قرار مى گيرد و درونمايه از آن به دست مى آيد.
