آمدى و با آنكه در ضمير تو چنان گمانى گذشته بود چيزيش بخشيدى (مانعى ندارد) كه اين كار بجايى است.
46 . و امّا حقّ مسؤول (كسى كه از او چيزى خواهند) اين است كه اگر چيزى داد با سپاسگزارى و قدردانى احسان از او پذيرفته شود و اگر چيزى نداد او را معذور دانند. به او خوش گمان باش و بدان كه اگر دريغ كرد مال خود را دريغ كرده و گرچه ظالم باشد او را در (حفظ) مال خود سرزنشى نيست كه «به راستى، آدمى بسى ظالم و ناسپاس است».
47 . و امّا حقّ كسى كه خداوند به وسيله او و به دست او تو را شاد ساخته اين است كه اگر او خود قصد شاد سازى تو را داشته نخست خدا را بستايى و سپس او را به اندازه اى كه سزد سپاس دارى و او را به سبب تقدّم در آغاز كردن پاداش دهى و (يا) در مقام پاداش دادن به او باشى، و اگر قصد آن را نداشته (و ناخود آگاه شادت كرده) خدا را بستايى و سپاس دارى و بدانى اين از جانب خداست كه تو را بويجه از آن شادمانى بهره مند داشته است و او را (هم) از آنجا كه يكى از اسباب نعمتهاى خدا بر تو شده دوست بدارى و از آن پس خيرش را بخواهى زيرا اسباب نعمتها برجا باشند و هرچند خود قصد نداشته باشند بركت هستند. ولا قوّة إلاّ بالله (و نيرويى نيست جز به خدا).
48. و اما حق آن كس كه (دست) قضا به وسيله او ، به گفتار يا كرداري ، با تو بد كرده اين است كه اگر به عمد بوده بهتر آن باشد كه از او درگذري تا (ريشه كدورت)كنده شود و با چنين مردمي بي ادب (الهي) رفتار كرده باشي ؛ زيرا خداوند مي فرمايد :
(ولمن انتصر بعد ظلمه فاولئك ما عليهم من سبيل ?الي قومه- لمن عزم الامور) و هركس بعد از ستمي كه ديده است ، انتقام گيرد ، اينانند كه بر آنان ايرادي نيست ...- تا آنجا كه فرمايد- و هركس كه شكيبايي و گذشت پيشه كند ، بيگمان اين كارهاي سترگ است . و نيز خداي عزوجل فرمايد :
(و ان عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ بِهِ وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَـهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ); و اگر خواستيد كسى را مكافات كنيد، نظير آنچه مكافات ديده ايد، مكافات دهيد و اگر شكيبايى ] و خويشتندارى [ورزيد، بدانيد كه اين شيوه براى شكيبايان بهتر است.»
(2). اين، در مورد عمد است و اگر به عمد
