سخن مركز تأليف متون درسى حوزه (متون)

بسم اللّه الرّحمن الرّحيم

السَّلام على الإمام المهدى الذي يملأ الأرضَ قسطاً وعدلاً.
آبشار دانش، دراز زمانى بر دامن حوزه فرو مىباريد و از آن جا به دشت سبز سينهها.
اين، در روزگارى بود كه حوزه، بهسان دشت تشنه، آغوش بر جويبارهاى دانش گشوده بود و گونهگونْ دانشها را در بر مىكشيد و در كارگاه انديشه خود، سره را از ناسره جدا مىساخت.
حوزه با زمان پيش مىرفت و با دانشهاى روز در مىآميخت و نيازهاى خود و جامعه را از دل آنها بيرون مىكشيد.
حركت، رويش، و جوشش، تمام زواياى حوزه را فرا گرفته بود.
در هر عرصهاى كه گام مىگذاشت، سخنى نو داشت و دريچهاى جديد به روشنايى مىگشود.
پرتو از قرآن و سنّت مىگرفت و در پرتو قرآن و سنّت سير مىكرد.
علم، گمشده پروردگان اين حوزه بود.
در هر جا كه گام مىنهادند، به هر كانونى كه در مىآمدند، در هر محفلى كه بار مىيافتند، در هر قلمروى كه ره مىپوييدند، بر سر هر چشمهاى كه رحل مىافكندند، در پى گمشده خود بودند كه بيابند و برگيرند و به گاه نياز، به كار بندند.
حقيقتجو بودند و در پى حقيقت روان.
اگر انديشهاى را نقد مىكردند، اگر نوشتهاى را به بوته بررسى مىنهادند، در پى آن بودند كه غبار از چهره حقيقت بسترند و راه روشن را بنمايانند و به سر چشمه خورشيد ره گشايند.
بسيارى از آنان، هم در فقه، اصول، كلام، تفسير، فلسفه، و ادبيّات، نگارشهايى داشتند و هم در علومى ديگر، مانند رياضيّات و طب.
پرتكاپو بودند و خستگى ناپذير.
با سستى، تن پرورى، و راحتجويى ميانهاى نداشتند.
مرد عرصههاى كار بودند و تلاش.
براى رسيدن به قلّههاى دانش، هميشه در حركت بودند و خيزش.
گردنههاى دشوارْگذر و راههاى پر پيچ و خم را مىپيمودند تا به افق روشن دانش برسند و تمدّنى زيبا و پر شكوه پديد آورند.
آنچه را گفته آمد، مىشود از آثار علمىِ به جاى مانده از دورههاى گوناگون و نيز از نقشى كه عالمان و دانش آموختگان حوزههاى نجف، بغداد، حلّه، رى، اصفهان، قم، جبل عامل، و... در جهان اسلام و در رشد و تعالى فكرى مسلمانان داشتهاند، به درستى فهميد.
امروزه اگر حوزه بر آن است كه شكوه آفريند و با انقلاب نور، هماهنگ و همآوا شود، ناگزير بايد در صحنههاى گونهگونى همزمان، تلاش كند و همهسويه و ژرف بينديشد، پيدا است كه از جمله كارهاى بايسته در اين عرصه، تدوين متون آموزشى است.
از اين روى، براى برداشتن گامى هر چند كوچك، به سال 1378، «دفتر تأليف و نشر متون درسى حوزه» در معاونت پژوهش مديريت حوزه علميه قم بنيان گذارده شد تا افزون بر نگارش و ساماندهى متنهاى درسى حوزهها، نشر پيراسته و چشم نواز آنها را به عهده گيرد.
پيش از اين، صاحبنظران و بزرگانى مانند آيت اللّه شهيد صدر و مرحوم شيخ محمّدرضا مظفر (رحمة اللّه عليهما) گامهايى بلند در اين راه برداشتهاند.
اين مركز همه آن تلاشها را ارج مىنهد و خود را ادامه دهنده كوچك راه آن بزرگان و مُلهَم از آنان مىداند.
ناگفته پيداست كه هرگز در صدد نيستيم كارى كنيم تا بنيه علمى دانشپژوهان حوزه سست گردد يا از ژرفايى و عمق و دقّت دروس كاسته شود; بلكه تلاش مىكنيم تا با بهرهگيرى از ارشاد و راهنمايى زعماى حوزه و مدرّسان و صاحبنظران، در زمينههايى كه احساس نياز مىشود، متونى پديد آوريم كه علاوه بر دارا بودن ضوابط درسى، بر عمق و دقّت و غناى علمى دانش پژوهان حوزه بيفزايند و به شكلى سهلتر و در مدّتى كوتاهتر، مطالب افزونترى به آنان بياموزند.
اين مركز، جوانهاى است شاداب بر پيكر تنومند و كهن و ريشهدار حوزه كه اميد است با همراهى و همكارى بزرگان و مدرّسان و صاحبنظران، بپايد و دوام يابد و گامى هر چند كوتاه در راه تعالى حوزههاى علوم دينى بردارد.
از اين رو، با فروتنى، از همه اين بزرگواران، انتظار همدلى و همراهى داريم و با خضوع از ايشان مىخواهيم از ارائه طريق و راهنمايى و انتقاد و اظهار نظر دريغ نورزند و از اين رهگذر، موجبات خشنودى صاحب حوزه، حضرت بقيّةاللّه الأعظم (عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف) را فراهم آورند.
بناى مركز بر اين است كه همواره در بهسازى و اصلاح و رفع نقايص متون درسى بكوشد و به مجرّد اين كه اصلاح، تكميل، و يا تعويض متنى را لازم ديد، به آن اقدام ورزد.
كتاب حاضر كه نخستين متن آموزشى در حوزه، در زمينه حكومت اسلامى و انديشه سياسى اسلام است، به خامه استاد حجةالاسلام جناب آقاى شيخ احمد واعظى از فاضلان برجسته حوزه به منظور تدريس در دوره سطح يك حوزه، تأليف شده است كه اين مركز پس از بررسى و ويرايش علمى و زبانى، آن را منتشر مىكند.
از مؤلّف بزرگوار كه دعوت ما را براى تأليف اين اثر پذيرفتند و علاوه بر آن، در دوره تصدّى معاونت پژوهش منشأ خدمات بسيار شدند، و همچنين از حجج اسلام آقايان مصطفى جعفر پيشه، سيد على حسينى، محمد سروش محلاتى، سيد جواد ورعى كه پيش از چاپ اين اثر را ملاحظه و بررسى و نكاتى را يادآورى كردند، و نيز از جناب آقاى محسن صادقى كه آن را ويراستند، سپاسگزاريم.
از همه صاحبنظران و مدرّسان تقاضا مىشود كه انظار خود را در خصوص اثر حاضر به نشانى «قم، ص پ 916/37185، مركز تأليف متون درسى حوزه (متون)» با ما در ميان گذارند.
معاونت پژوهشى مركز مديريت حوزه علميه قممركز تأليف متون درسى حوزه (متون)پاييز 1381

ديباچه

حوزههاى علميه در طول تاريخ پرافتخار خويش، هماره مرزبان توانا و بصير حريمهاى اعتقادى جوامع اسلامى ـ شيعى بودهاند.
عمق علمى، تيزبينى و درد آشنايى و تعهّد و ايمان راسخ به مكتب، سلاح حوزويان در اين مجاهدت طولانى و خستگى ناپذير بوده است.
حوزه امروز ما در مرزبانى اعتقادى بايد بار مسؤوليت سنگينترى را بر دوش كشد; زيرا امواج دينگريزى و دگرانديشى و بد فهمى و سست ايمانى، جوامع بشرى را بيش از هر زمان ديگر تهديد مىكند.
پيروزى انقلاب اسلامى ايران بر بار مسؤوليت حوزههاى علميه افزود; زيرا تركيب دين و سياست و تعهّد حكومت به دين و آموزههاى آن، ضرورت تبيين و تنقيح تعاليم دينى در زمينه مباحث اقتصادى، سياسى، فرهنگى، و حقوقى را بر همگان آشكار ساخت.
حوزه در روزگار معاصر، نه تنها بايد در مقابل هجوم شبهههاى گوناگون فكرى سنگربانى كند، بلكه بايد در تبيين و تدوين مباحث كلان اجتماعى اسلام نيز بكوشد و اين دين حنيف را متناسب با اقتضائات عصر و زمانه، پيش روى مشتاقان هدايت و رستگارى قرار دهد.
اداى اين وظايف سنگين، مستلزم آن است كه طلاب جوان حوزههاى علميه در كنار اشتغال جدّى به متون درسى رسمى، به فراگيرى مباحث فكرى روز نيز اهتمام ورزند.
به لطف خداوند متعال و عنايات خاص حضرت ولىّعصر (عجل اللّه تعالى فرجه الشريف) شوراى عالى و مركز مديريت حوزه علميه قم گامهاى مؤثرى در اين مسير برداشته است.
يكى از اين اقدامات گنجاندن درس انديشه سياسى اسلام در برنامه رسمى طلاب سطح يك حوزه است.
كتاب حاضر به منظور تأمين اين هدف به رشته تحرير درآمده است و صاحب قلم كوشيده است كه مطالب را تا آنجا كه ممكن است به گونهاى روان و سهل التناول تحرير كند.
اين اثر در چهار فصل تدوين يافته و در پايان هر فصل، منابعى براى مطالعه بيشتر معرفى شده است و ضمن تبيين ابعاد مختلف انديشه سياسى اسلام، به مهمترين شبهات رايج در اينگونه مباحث پاسخ مىدهد.
هر فصل، مشتمل بر چند درس و كتاب مجموعاً 32 درس معادل دو واحد درسى است.
از خداوند متعال مسألت دارم كه اين خدمت ناچيز را از اين كمترين به لطف و كرمش قبول فرمايد و بر مجد و عظمت حوزههاى علوم دينى بيفزايد.