تبیان، دستیار زندگی

اين مكتب، پيش درآمد ادبيّات و شعر نو، به ويژه «شعر آزاد» بود⁽¹⁾ و مبانى اخلاقى و متعهّدانه ادبيّات و هنر را به لرزه در آورد. اِستِفان مالارمه، پُل وِرلَن، آرتور رِمبو، و ژول لافورگ از چهره هاى برجسته اين مكتب بودند. شعر نو در ايران، هم از لحاظ تطوّر زمانى و هم از حيث ويژگى هاى اخلاقى، شديداً تحت تأثير همين هنرمندان و همان مبانى است. البتّه به تدريج، نو پردازانى نيز پاى به صحنه نهادند كه خود كوشيدند از اين قيود رهايى يابند; ولى همچنان مبانى شعر نو در تسخير همين عقايد است. رمزگرايى كه از قرن نوزده آغاز گشته بود، در قرن بيستم نيز ادامه يافت و هنرمندانى چون پل والرى، تى.اس.اليوت، و هانرى دورئيه را معرّفى كرد. ازسال 1910، «رمزگرايى نو» پديد آمد و قلمروى گسترده را پديدار ساخت.

نُه. مكتب دادائيسم اين مكتب تحت تأثير ويرانى هاى جنگ جهانى اوّل، چند سالى ظهور كرد و آن گاه خاموش شد; ولى آثار آن بر چهره هنر و ادبيّات هنوز مشهود است. پيروان اين مكتب، شورشيانى آشفته حال و عصيان پيشه در برابر قواعد ادبى و هنرى بودند كه معمولا كلماتى مسخره را به نام اثر ادبى كنار هم مى چيدند. آندره بِرتون، لوئى آراگون، پُل اِلوار، و فيليپ سوپو در زمره پيروان اين مكتب هرج و مرج طلب بودند. آنان به هيچ امر ثابت و پايدارى عقيده نداشتند و دين و اخلاق را به بازى مى گرفتند. سرانجام گروهى از همين كسان، بر خويشتن نيز عصيان كردند و مكتب «فرا واقع گرايى» را بنيان نهادند.

ده. مكتب فرا واقع گرايى (= سور رئاليسم) اين مكتب بر ويرانه مكاتب پيشين بنا شد و بر پايه فلسفه بِرگسون و فرويد استوار گشت. محصول كار صاحبان اين مكتب نيز ابهام و هذيان و نفى سنّت ها است. مكتب مزبور در فرانسه ظهور يافت و به همه جاى اروپا و امريكا و افريقا سرايت كرد و بسيارى از مشاهير جهان به آن گراييدند. متأسّفانه هنرمندان ايرانى، همانند صادق هدايت، نيز بسيار تحت تأثير اين مكتب بوده اند. فِدريكو گارسيا لوركا، ديويد گاسكوين، پُل اِلوار، روبر دسنو، و بِنژامين پره از چهره هاى اين مكتبند.

1. روشن است كه هدف، ريشه يابى است و نه مخالفت مطلق با شعر نو. اين گونه از شعر، به ويژه پس از انقلاب عظيم اسلامى ، نيز توانسته است در خدمت فرهنگ و ديانت و ادب باشد.