تبیان، دستیار زندگی

در خلال آن ها بيابد. همين نظم و آراستگى است كه قابليّت جذب مطلب را افزايش مى دهد و سبب مى گردد كه پيام به روشنى و آسانى در دسترس خواننده قرار گيرد. گاه در ميان يا پايان پاراگراف مى آيد. بقيّه پاراگراف شامل (جمله يا) جمله هايى است كه اصطلاحاً جمله هاى پشتيبان⁽¹³⁵⁾ ناميده مى شوند. جمله هاى پشتيبان گسترش دهنده و تكميل كننده همان «جمله بنيادين» هستند. جمله هاى پشتيبان بايد همگى بر محور «هسته» بچرخند و وسيله بيان و اثبات آن باشند. اكنون پاراگرافى از يك كتاب را از نظر مى گذرانيم و هسته، جمله بنيادين، جمله هاى پشتيبان، و چگونگى انسجام آن را نقد مى كنيم: ساده ترين و عمومى ترين برهانى كه بر وجود خداوند اقامه مى شود، برهان نظم است. قرآن كريم موجودات جهان را به عنوان «آيات»، يعنى علائم و نشانه هايى از خداوند، ياد مى كند. معمولا چنين گفته مى شود كه نظم و سازمان اشيا دليل بر اين است كه نيروى نظم دهنده اى در كار است. گفته مى شود اين برهان بر خلاف ساير براهين از قبيل برهان «محرّك اوّل» و برهان «وجوب و امكان» و برهان «حدوث و قِدَم» و برهان «صدّيقين» كه ماهيّت فلسفى و كلامى و عقلانى محض دارند، يك برهان طبيعى و تجربى است و ماهيّت تجربى دارد; نظير ساير براهين و استدلالاتى كه محصول تجربه بشر است. با كمى تأمّل درمى يابيد كه هسته پاراگراف اين است: «اقامه برهان نظم براى اثبات وجود خدا». اين هسته در همان جمله اوّل بيان شده است; پس اين جمله را مى توان جمله بنيادين پاراگراف ناميد. بقيّه پاراگراف، در حقيقت، همين مطلب را گسترش مى دهد، البتّه از طريق «مقايسه» با برهان هاى ديگر. مى بينيد كه جمله هاى سياه رنگ نقشى در اين گسترش دهى ندارند و شايسته است كه به پاراگرافى ديگر با اين هسته بروند: «توضيح برهان نظم». مهم ترين اصل در انتخاب هسته پاراگراف اين است كه تا حدّ امكان، جزئى و ريز باشد. انتخاب هسته هاى كلّى و با ابعاد گسترده سبب مى شود كه پاراگراف يا طولانى و پيچيده شود و يا همه اجزاى مفهومىِ هسته را شامل نشود. هسته جزئى و ريز را مى توان در يك پاراگراف به خوبى بررسى كرد و توضيح داد. پس مطلبى كه خود داراى ابعاد مختلف است يا اجزاى گوناگون دارد، نبايد هسته پاراگراف