3ـ مفعول به گاهي اسم ظاهر و گاهي ضمير است.
مثال ضمير متصل: هاِهْدِنا إِلي سَواءِ الصِّراطِه.
ترکيب: اِهْدِ: فعل و فاعل (ضمير أنت فاعل آن مي باشد)، نا: ضمير متصل، مبني بر سکون، محلاً منصوب، مفعول به، إلي: حرف جرّ، سَواء: مجرور و مضاف، الصَّراطِ: مضاف إليه، جارّ و مجرور متعلق به اِهْدِ.
مثال: ضمير منفصل: هإياکَ نَعْبُدُ و إياکَ نَسْتَعينُه.
ترکيب:إياکَ: ضمير منفصلِ منصوب، مبني بر فتح، در محلّ نصب، مفعول به، نَعْبُدُ: فعل و فاعل، .
تذکر:
تقديم مفعول به بر عالم خود جايز است، مانند: زيداً ضَرَبَتْ.
و اگر ضمير منفصل يا اسمي صدارت طلب( چون اسم استفهام) مفعول به قرار گيرند تقديم آنها بر فعل لازم است.
مثال
1ـ مَنْ رَأَيتَ؟
ترکيب: مَنْ: اسم استفهام، مبني بر سکون، در محلّ نصب، مفعول به، رأيتَ: فعل و فاعل.
مثال
2ـ هإياکَ نَعْبُدُ وَ إياکَ نَسْتَعينُه.