تبصره سه باب مفاعله افتعال و تفاعل همانطور كه گذشت مىتوانند در بيان مشاركت بكار روند با اين فرق كه بعد از باب مفاعله لازم است دو اسم ذكر شود يكى بصورت فاعل مرفوع و ديگرى بصورت مفعول منصوب ولى در دو باب ديگر مىتوانيم يك اسم كه داراى افرادى است بياوريم مثلا بگوييم اختصم القوم و تضارب الرجلان و يا دو اسم كه در اين صورت هر دو بصورت فاعل خواهند بود مانند اختصم زيد و بكر تضارب زيد و بكر.
2 -مطاوعه مانند باعدته فتباعد او را دور كردم پس دور شد باب تفاعل براى مطاوعه باب مفاعله است.
3 -تظاهر و تشبه يعنى خود را به حالتى زدن مانند تمارض خود را به مريضى زد تجاهل خود را به نادانى زد.
4 -تدريج مانند توارد القوم جمعيت بتدريج وارد شدند.
5 -معناى ثلاثى مجرد مانند تعالى الله كه به معنى علا است يعنى خدا بلند مرتبه است
پرسش و تمرين
1 - در باب تفاعل چه قواعدى جارى است بيان كنيد.
2 -افعال زير را به باب تفاعل برده مضارع آنها را به دو وجه ممكن صرف كنيد عهد ولى عان.
3 -افعال تمرين سابق را به باب تفاعل ببريد از فعل اول مجهول ماضى و مضارع از فعل دوم معلوم و مجهول امر و از فعل سوم مضارع معلوم را مؤكد به نون خفيفه صرف كنيد.
4 -افعال زير را به باب تفاعل ببريد ترك ثقف درس ذكر سد شرط صدف ضحك طال ظرف زاج يسر ولى سوى علا.
5 -در افعال زير كداميك از معانى باب تفاعل مراد است تعاضدنا
