تبیان، دستیار زندگی

اولا: آن چه از على بن ابراهيم قمى، يعقوبى و محمد بن اسحاق(در ص 81) نقل گرديده و نيز فرمايش امام صادق(ع)، كه همگى بر دعوت مخفيانه در طول سه سال اول بعثت دلالت دارند، تنها به مسأله دعوت مخفيانه اشاره مى كنند و در هيچ يك از آنها، به عدم نزول آيات در طول اين سه سال اشاره نشده است; به عبارت ديگر منافات ندارد كه سه سال، دعوت مخفيانه باشد و قرآن نيز نازل شده باشد - كه البته چنين نيز بوده است - و اين ادعا كه در طول اين سه سال فقط همان پنج آيه اول سوره علق نازل گشته، به نظر شگفت مى رسد; زيرا نه با واقعيت تاريخى سازگارى دارد و نه روايات فترت دعوت مخفيانه بر آن صحه مى گذارد.
ثانيا: گفته شده نزول پيوسته قرآن به عنوان كتاب آسمانى، پس از نزول آيه «فاصدع بما تؤمر.
.. » بوده است; در حالى كه اين آيه از آيات سوره مباركه حجر است، كه از سوره هاى مكى مى باشد و براساس جدول ترتيب نزول سوره ها، كه التمهيد، خود از روايت ابن عباس و جابر بن زيد و ديگران نقل كرده، سوره حجر، پنجاه و چهارمين سوره قرآن است. ⁽¹³⁾
اگر چنين ترتيبى كه التمهيد بر صحت آن اصرار دارد، صحيح باشد، بايد قبول نمود كه قبل از آيه «فاصدع بما تؤمر... » پنجاه و سه سوره نازل شده و اين تاييدى است بر اين كه دعوت مخفيانه منافاتى با نزول قرآن نداشته است.
ثالثا: چه بسا، نياز پيامبر به نزول آيات قرآن، در آغاز بعثت، بيش از هر زمان ديگر بوده است; اين امر را كثرت سوره هاى مكى در مقايسه با سوره هاى مدنى، و همين طور فراوانى نزول در فترت سه ساله (53 سوره) در مقايسه با بقيه سوره هايى كه پس از آن در دوران دعوت علنى در مكه نازل گرديده اند، تاييد مى كنند.
رابعا: روايات ديگرى داريم كه مدت نزول قرآن را 23 سال ذكر كرده اند.
خامسا: رواياتى كه التمهيد از كتاب كافى و تفسير عياشى براى اثبات نزول بيست ساله قرآن ذكر نموده دقيقا خلاف مدعا را ثابت مى كنند.
در تمام اين روايات، نزول قرآن در ماه رمضان به معناى نزول در بيت المعمور تفسير گشته است.
البته در التمهيد تنها قسمتى از روايت مورد استناد قرار گرفته ولى ما متن كامل آن را ذكر مى كنيم: حفص بن غياث مى گويد: از امام صادق پرسيدم: قرآن چگونه مى گويد: «شهر رمضان الذى انزل فيه القرآن » در حالى كه در طول بيست سال از اول تا آخر آن نازل شده است؟ امام فرمود: نزل القرآن جملة واحدة الى البيت المعمور ثم نزل في طول عشرين سنة; ⁽¹⁴⁾ قرآن يك مرتبه به بيت المعمور نازل شده، سپس نزولش در طول بيست سال بوده است.
نزول قرآن در بيت المعمور در روايت عياشى، كه مورد استناد التمهيد قرار گرفته، نيز وجود دارد.
در اين روايات بر خلاف استفاده اى كه از آنها شده، تاكيد بر نزول قرآن در بيت المعمور است; آن هم به صورت يكپارچه، نه آن كه آغاز نزول از ماه رمضان بوده است.
سادسا: التمهيد در پايان بحث براى تاييد سخن خود و رد نزول قرآن در بيت المعمور، كه صدوق به آن معتقد است، به گفتارى از شيخ مفيد استناد مى كند كه وى گفته است: