تبیان، دستیار زندگی

13. هر جزء از اجزاى سى گانه قرآن، چهار يا دو حزب و كل قرآن 120 يا شصت حزب است.
شايد اين تقسيم بندى نيز براى تسهيل قراءت قرآن در مجالس فاتحه بوده باشد. ⁽⁴⁾
14. هر پنج آيه را خمس [ خ] و هر ده آيه را عشر [ ع] تقسيم كرده اند و اين عمل را «تخميس » و «تعشير» مى نامند.
و به اين تقسيم بندى ها در حاشيه قرآن ها اشاره شده است.
15. تقسيم درونى و تفصيلى ديگر قرآن، به ركوعات است.
ركوعات برخلاف سايرتقسيم بندى هاى قرآن طول و اندازه مساوى و معين ندارد، بلكه قرآن شناسان خبره هربخش متشكل از چند آيه را كه، هم موضوع و هم معنا و قابل قراءت در نماز بعد از سوره حمدبوده است، و نمازگزار پس از خواندن آن به ركوع مى رود، ركوع/ركوعات ناميده اند.
عدد ركوعات قرآن طبق مشهور 540 فقره است.
16. تعداد آيات قرآن بر طبق اصح روايات 6236 فقره است.
17. تعداد كلمات قرآن 77807 فقره است.
18. كلمه جلاله (الله) در قرآن كريم 2699 بار به كار رفته است.
19. سبع طول يا طوال، عبارت است از: هفت سوره از بقره تا توبه، ⁽⁵⁾ منهاى سوره انفال.
20. مفصلات عبارت از 66 سوره كوچك قرآن است، بعد از سوره حجرات; يعنى از سوره «ق »آغاز مى شود ⁽⁶⁾ تا پايان قرآن، به اضافه سوره حمد كه در اول قرآن قراردارد.
(شناخت سوره هاى قرآن، ص 47) 21. حامدات پنج سوره است كه با الحمدلله آغاز مى شود كه از اين قرارند: 1.
سوره فاتحه.
2. سوره انعام.
3. كهف.
4. سبا.
5. فاطر.
22. مسبحات عبارتند از : اسراء، حديد، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلى.
23. زهراوان يا زهراوين به دو سوره قرآن اطلاق مى گردد: بقره و آل عمران.
24. معوذتين (كه به فتح واو تلفظ مى شود و به كسر آن درست است) نام دو سوره آخر قرآن،يعنى فلق (قل اعوذ برب الفلق) و ناس (قل اعوذ برب الناس) است كه چون حضرترسول(ص) با خواندن آنها نوادگانش حسن و حسين (عليهما السلام) را تعويذ مى كرد (به پناه خداوند مى سپرد) به اين نام ها خوانده شده اند.
25. حروف مقطعه يا فواتح سور، به حروفى مانند الم [الف، لام، ميم]، طسم [طا،سين ، ميم]، كهيعص [كاف، هاء، ياء، عين، صاد] گفته مى شود كه گسسته از همند و متشكل از 29 حرفيا مجموعه حروف هستند كه در آغاز 28 سوره قرآن - كه همگى مكى هستند جز بقره و آل عمران - آمده است.
26. بعضى از محققان شيعه گفته اند از حروف مقطعه، اگر حروف مكرر را رهاكنيم، عبارت«صراط على حق نمسكه » (راه على حق است آن را درپيش مى گيريم) بيرون مى آيد.
و بعضى ازمحققان اهل سنت، شايد در پاسخ آن گفته اند از جمع آنها عبارت «صح طريقك مع السنة » (راه تو با اهل سنت درست است) برمى آيد.
27. كوتاه ترين آيه قرآن از ميان حروف مقطعه، «طه » (كه به صورت طاها تلفظ مى شود) درآغاز سوره طه، سوره بيستم است، هم چنين «يس » (كه به صورت ياسين تلفظ مى شود) درآغاز سوره يس، سوره سى وششم قرآن.
بايد توجه داشت كه «ق »[ قاف] در آغاز سوره «ق »، و«ن » [ نون] در آغاز سوره قلم، داراى عدد مستقل نيستند; ⁽⁷⁾ يعنى آيه واحدى شمرده نشده اند.
از حروف مقطعه يا فواتح سور (آغازگر سوره ها) گذشته كوتاه ترين آيه قرآن مجيد«مدهامتان » است (سوره الرحمن، آيه 64) كه معناى آن «دو برگ يا باغ سبز سيه تاب » است.
و بلندترين آيه، آيه تداين [ دين مداينه] (مربوط به لزوم كتابت سند براى وام) است (سورهبقره، آيه 282) كه در مصحف مدينه، به كتابت عثمان طه درست يك صفحه پانزده سطرى رادر برگرفته است (ص 48).
هم چنين بلندترين سوره قرآن، سوره بقره است (در مصحف بهكتابت عثمان طه 48 صفحه است) و كوتاه ترين سوره، سوره كوثر است كه طول آن فقط يك سطر و نيم است.
28. مئون / مئين سوره هايى هستند كه بيش از صد آيه دارند و عبارتند از سوره يونس تاسوره شعراء، منهاى سوره هاى ابراهيم، رعد، حجر، مريم، نور، فرقان كه كمتر از صد آيه دارند.
به اضافه سوره صافات، جمعا يازده سوره و نام آنها از اين قرار است: يونس، هود، يوسف، نحل، اسراء، كهف، طه، انبياء، مؤمنون، شعراء، صافات.
(شناخت سوره هاى قرآن، ص 46)
29. مثانى در اصطلاح علوم قرآنى، عبارت است از: تمام سوره هايى كه بعد از سوره شعراء تاسوره حجرات قرار دارند و تعداد آيات آنها از صد كمتر است.
اين سوره ها از سوره 27 (نمل)آغاز و تا سوره 49 (حجرات) ادامه پيدا مى كند، به استثناى سوره صافات كه 182 آيه دارد، وبه اضافه هشت سوره ديگر كه تعداد آيات آنها از صد كمتر است; يعنى انفال، رعد، ابراهيم، حجر، مريم، حج، نور، فرقان.
(شناخت سوره هاى قرآن، ص 46-47)
30. دو آيه در قرآن هست كه تمامى حروف الفبا در آنها به كار رفته است، اين دو آيه عبارتند ازآيه 154 سوره آل عمران كه آغاز آن چنين است: «ثم انزل عليكم من بعد الغم امنة نعاسايغشى طائفة منكم... » و ديگر آيه 29 ( آيه آخر) سوره فتح كه آغاز آن چنين است: «محمد رسول الله و الذين معه اشداء على الكفار رحماء بينهم... ».
31. دو آيه در قرآن كريم هست كه صنعت قلب مستوى يا عكس كامل دارد.
يعنى از هر دو سو يكسان خوانده مى شود: 1) «كل فى فلك » (يس، 40) 2) و «ربك فكبر» (مدثر، 3).
32. وسط قرآن مجيد، يعنى آن جا كه درست به نصف تقسيم مى گردد در كلمه «وليتلطف » (سوره كهف، 19) است.