تبیان، دستیار زندگی

در المنثور به نقل از ابن عباس مى گويد: پيامبر ميان اصحاب خويش برادرى ايجاد نمود و بعضى را وارث بعضى ديگر گرداند; تا آن گاه كه آيه واولوا الارحام بعضهم اولى ببعض فى كتاب الله; ⁽¹⁸⁾ و خويشاوندان [طبق] كتاب خدا، بعضى [نسبت] به بعضى اولويت دارند [و] بر مؤمنان و مهاجران [مقدمند]....، نازل گرديد. با نزول اين آيه، ارث به نسب، جاى توارث به ايمان را گرفت. ⁽¹⁹⁾
5. آيه نجوا يا ايها الذين آمنوا اذا ناجيتم الرسول فقدموا بين يدى نجواكم صدقة...; ⁽²⁰⁾ اى كسانى كه ايمان آورده ايد، هرگاه با پيامبر [خدا] گفت وگوى محرمانه مى كنيد، پيش از گفت وگوى محرمانه خود صدقه اى تقديم بداريد....
آيه فوق را همه قرآن شناسان شيعى و بسيارى از دانشمندان سنى، جزو آيات منسوخ قرآن مى دانند. قبلا اشاره كرديم آية الله خوئى، تنها مصداق نسخ در قرآن را همين آيه دانسته است.
در شان نزول اين آيه گفته اند: مسلمانان در اثر كثرت سؤالات غيرلازم، وقت پيامبر را بى نتيجه مى گرفتند، اين آيه نازل شد و براى هر بار صحبت، انفاق يك درهم را به عنوان صدقه واجب نمود.
علامه طباطبائى مى گويد: مؤمنان و صحابه، نجوا با پيامبر را براى خوف از بخشش مال، ترك نمودند و هيچ كس جز على بن ابى طالب با پيامبر سخن نگفت.
على(ع) ده مرتبه اقدام به اين كار نمود و براى هر مرتبه يك صدقه داد; تا آن كه آيه بعدى از همين سوره نازل شد و شديداً صحابه و مؤمنان را مورد عتاب قرار داد: ءاشفقتم ان تقدموا بين يدى نجواكم صدقات...; آيا ترسيديد كه پيش از گفت وگوى محرمانه خود، صدقه اى تقديم بداريد.... با نزول اين آيه، حكم آيه سابق نسخ گرديد. ⁽²¹⁾
6. آيه عدد مقاتلان يا ايها النبى حرض المؤمنين على القتال ان يكن منكم عشرون صابرون يغلبوا ماتين وان يكن منكم ماة يغلبوا الفا من الذين كفروا بانهم قوم لايفقهون; اى پيامبر، مؤمنان را به جهاد برانگيز. اگر از [ميان] شما بيست تن، شكيبا باشند، بر دويست تن، چيره مى شوند و اگر از شما يك صد تن باشند بر هزار تن از كافران پيروز مى گردند; زيرا آنان قومى هستند كه نمى فهمند.
در مورد اين آيه، گرچه التمهيد آن را از آياتى دانسته است كه با آيه بعدش نسخ مى گردد، ⁽²³⁾ البيان و الميزان، سياق هر دو آيه را، شاهدى بر نزول همزمان آنها دانسته اند; بنابراين ناسخ بودن آيه دوم، نسبت به آيه اول را نمى پذيرند. ⁽²⁴⁾