تبیان، دستیار زندگی

⁽²¹⁾ پس از عاصم و اعمش، امامت قراءت در كوفه به او منتقل گرديد. مورخان و محدثان غالبا او را به وثاقت، ثبت و ضبط ستوده و بعضى او را بى نظير دانسته اند. ⁽²²⁾ عبدالله عجلى مى گويد: «ابوحنيفه به حمزه گفت: تو در دو امر از ما برترى كه ما را ياراىمجادله با تو در آن دو امر نيست: يكى قرآن و ديگرى فرايض و احكام. » سفيان ثورى نيز مى گفت: «حمزه در مورد قرآن و احكام و فرايض بر تمام مردم برترى دارد. » على رغم خرده گيرى افرادى كه در اقليت قرار دارند، شايستگى وى را در امر قراءات نمى توانناديده گرفت. ابوعبدالله زنجانى درباره اش مى گويد: «امام، حجت، ثقه، ضابط، بصير و آگاه به فرايض و احكام، عالم به عربيت، حافظ حديث، پارسا، خاشع، قانع و بى نظير است ». ⁽²³⁾ سلسله اساتيد و مشايخ او در قراءت قرآن بدين قرار گزارش شده است: حمزة بن حبيب - ابو محمد سليمان بن مهران اعمش - يحيى بن وثاب - زر بن حبيش از على(ع) و عثمان و ابن مسعود از پيامبر(ص) مهم ترين شاگرد حمزه، سليم بن عيسى حنفى كوفى (م 188ق. ) است كه عامل انتقال قراءتوى به ديگران است. دو راوى مشهور قراءت حمزه، يعنى خلف بن هشام (م 229ق. ) وابوعيسى خلاد بن خالد (م 220 ق. ) هر دو قراءت حمزه را باواسطه از سليم بن عيسى حنفى كوفى، فراگرفته اند.

6. نافع:

نافع بن عبدالرحمن بن ابى نعيم مدنى (70-169ق. ). كنيه اش ابورويم و زادگاهش اصفهان بوده است. قراءت را از ابوجعفر قارى و هفت تن از تابعان فراگرفته است. در كتب رجالى شيعه از اين قارى نامى به ميان نيامده است، ولى ابن مجاهد كه قراءاتسبعه را گردآورى نمود كار خود را با نام وى آغاز كرد. بسيارى از محققان باتعابير مختلف،قراءت وى را ستوده و قابل اعتماد معرفى كرده اند. از نظر عده اى ديگر، نافع از لحاظ موثقبودن در حديث، شخصيتى غيرقابل اعتماد و مورد ترديد است. امامت قراءت در مدينه منوره به او منتهى گرديد. ⁽²⁴⁾ از ميان راويان و شاگردان نافع، دو راوى كه از همه معروف تر بودند و عامل انتقال قراءت او بهآيندگان هستند، عبارتند از: ابوموسى عيسى بن مينا (م 220ق. ) معروف به قالون و عثمانبن سعيد مصرى (م 197ق. ) معروف به ورش. اين دو بى واسطه قراءت را از استاد خويش نقل نموده اند.

7. كسائى:

ابوالحسن على بن حمزه كسائى يكى از ائمه قراءت و قراى سبع. قارى و نحوىمشهور، كه اكثر كساء، يعنى گليم مى پوشيد. نژاد وى ايرانى است واز مردم سواد (عراق) است. پس از حمزة بن زيات، رياست قاريان قرآن را در كوفه برعهده داشت. امام احمد حنبل كه ازوى روايت كرده است، مى گفت: «من راستگوتر از على بن حمزه نديده ام. » شافعى گويد: «كسىكه در نحو دانشمند شود، جيره خوار كسائى بوده است. » كسائى در ابتدا قراءت على بن حمزهرا به مردم مى آموخت، پس از مدتى براى خويش قراءتى برگزيد و در خلافت هارون آن را به مردم آموخت.