تبیان، دستیار زندگی

الف) عارى بودن مصاحف عثمانى از نقطه و اعراب يكى از مهم ترين عوامل بروز اختلاف قراءات، ويژگى رسم الخط عثمانى بود.
مستشرقانىچون گولدزيهر عقيده دارند كه خط عربى پيكره نبشتارش، اندازه هاى مختلف صوتى را برمى تابد; اندازه هايى كه نتيجه اختلاف نقطه هايى است كه روى اين پيكره و يا زير آن قرارمى گيرد و يا نتيجه شمار مختلف اين نقطه هاست.
حتى با تساوى اندازه هاى صوتى نيز ايناختلاف در قراءات پيش مى آمد.
اختلاف حركات، به اختلاف مواضع كلمه از لحاظ اعرابانجاميد و همين امر موجب شد تا در دلالت كلمه نيز اختلافى پديد آيد.
بنابراين اختلافآرايش و تجهيز خط و نبشته به وسيله نقطه ها و نيز اختلاف حركات - كه مصاحف اوليه فاقد آنها بودند - دو عامل نخستين در پيدايش اختلاف قراءات بوده اند.
عدم وجود نقطه و اعراب در مصاحف عثمانى يا به علت ابتدايى بودن ⁽¹⁶⁾ رسم الخط و كتابتدر آن زمان بود كه در بحث هاى پيشين ذكر گرديد و يا بدين جهت بود كه به دستور عثمان،مصاحف از هرگونه نقطه و اعرابى عارى گشتند تا قراءت آنها، تحمل پذيرش وجوههفت گانه اى را كه قرآن بر آن وجوه نازل گشته است داشته باشند ⁽¹⁷⁾ .
در هر مصحف، رسمالخط مصاحف عثمانى به گونه اى بود كه قراءت آن جز با تكيه بر حفظ قرآن، امكان پذير نبود.
بسيارى از كلمات در قرآن قابليت قراءت به صورت هاى مختلف را داشتند.
نمونه هايى از اختلاف قراءات، كه از همين عامل ناشى شده است، بدين قرارند:
1. كسائى قراءت كرده است: ان جاءكم فاسق بنبا فتثبتوا. در حالى كه ديگران فتبينوا خوانده اند.
2. ابن عامر و كوفيان: ننشزها. ديگران: ننشرها ⁽¹⁸⁾ .
3. ابن عامر و حفص: ويكفر عنكم. ديگران: نكفر ⁽¹⁹⁾ .
4. قراى كوفه، به جز عاصم: لنثوينهم. ديگران: لنبوئنهم ⁽²⁰⁾ .
5. ابن سميقع: فاليوم ننحيك ببدنك. ديگران: ننجيك ⁽²¹⁾ .