رابطه اعمال نيک و بد
نظير رابطه بين ايمان و کفر را مي
توان في الجمله بين کارهاي نيک و بد در نظر گرفت
ولي نه بطور کلي و به صورتي که هميشه يا در نامه
اعمال انسان کار شايسته، ثبت باشد و اعمال نارواي پيشين،
محو شده باشد (چنانکه بعضي از متکلمان معتزلي پنداشته اند) يا
هميشه حاصل جمع جبري اعمال گذشته با توجه به کميت و
کيفيت آنها منعکس باشد (چنانکه بعضي ديگر گمان کرده اند)
بلکه در مورد اعمال، بايد قائل به تفصيل شد به اين معني
که برخي از اعمال نيک اگر بطور شايسته و مقبول انجام گيرد آثار اعمال بد گذشته
را از بين مي برد مانند توبه
که اگر به صورت مطلوب انجام گيرد گناهان شخص آمرزيده خواهد شد. (1)
و عينا مانند پرتو نوري است که دقيقا بر
همان نقطه تاريک بتابد و آن را روشن نمايد. اما هر عمل
نيکي اثر هر گناهي را از بين نمي برد و از
اين رو ممکن است شخص مومن، مدتي گرفتار کيفر گناهش باشد و
سرانجام به بهشت جاوداني درآيد. گويي روح انسان،
داراي ابعاد گوناگوني است و هر دسته از اعمال نيک و بد با
يک رويه آن، مربوط مي شود مثلا عمل نيکي که مربوط
به رويه «الف» است اثر گناهي که ارتباط با رويه «ب» دارد را از بين نمي برد مگر اينکه
عمل صالح آنقدر نوراني باشد که به جوانب ديگر هم سرايت کند
يا گناه آنقدر آلوده کننده باشد که ساير ابعاد را هم آلوده سازد از
جمله، در روايات شريفه، وارد شده است که نماز مقبول، گناهان را شستشو
مي دهد و موجب آمرزش آنها مي شود. و در قرآن کريم که مي
فرمايد:
و اقم الصلوة طرفي النهار و زلفا من
الليل ان الحسنات يذهبن السيئات. (2)
و نماز را در دو طرف روز و ساعاتي از شب بپاي
دار که کارهاي نيک، بديها را مي برد.
و بعضي از گناهان مانند عقوق والدين و شرب خمر،
تا مدتي مانع قبولي عبادت مي شود يا منت گذاري بعد
از کمک رساني، ثواب آن را نابود مي سازد. چنانکه در قرآن مي
فرمايد:
لاتبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذي. (3)
