نسبت به چيز نفيس و پرارزش (مفردات راغب ص 308)
اين ماده لازم است و معمولاً به وسيله باء متعدي مي شود اما در اين آيه به وسيله علي متعدي گرديده است .
24- اين :
به كجا ؟ - ظرف مبني بر فتح و متضمن معني استفهام است و براي پرسش از مكان بكار مي رود اين قسم از اين را اين استفهاميه گويند قسم خوردن اين شرطيه مي باشد كه دو فعل را جزم مي دهد مانند : اين تجلس اجلس (هركجا بنشيني مي نشينم) البته در اين آيه شريفه اين استفهاميه است.
25- يستقيم :
مستقيم شود – معتدل و ميانه رو شود – راست شود – مضارع باب استفعال و لازم است.
تركيب :
(ف) حرف استيناف (لا) زائده يا نافيه (اقسم) فعل و فاعل (بالخنس) جار و مجرور متعلق با اقسم جمله فلااقسم ... استينافيه است و محلي از اعراب ندارد (الجواري) صفت يا بدل براي الخنس و (ياء) در الجواري به علت برخورد به ساكن (ال در الكنس) در تلفظ حذف مي شود و در اينجا در كتابت نيز حذف شده است زيرا گاهي كتابت تابع تلفظ مي شود . (الكنس) صفت براي الجواري (و) حرف عطف (الليل) عطف بر الخنس (اذا) ظرف زمان و متعلق به عامل محذوف ، حال قرار گرفته است براي الليل ، اذا در اينجا چون بعد از قسم قرار گرفته است مجرد از معناي شرط مي باشد و به معناي حين است (عسعس) فعل و فاعل جمله در محل جر مضاف اليه براي اذا (و الصبح اذا تنفس) مانند آيه قبل تركيب مي شود (انه) حرف مشبهه بالفعل و اسمش (ل) لام مزحلقه مفيد تأكيد (قول رسول) مضاف و مضاف اليه خبر براي ان (كريم) صفت براي رسول و جمله انه... جواب قسم است و محلي از اعراب ندارد (ذي قوه) مضاف و مضاف اليه صفت دوم براي رسول (عند) ظرف زمان متعلق به عامل محذوف ، حال براي مكين (در اصل صفت براي مكين بوده و چون بر آن مقدم شده است حال گرديده است) يا اينكه اين ظرف
