تبیان، دستیار زندگی

نیازمندی های انسان برای عالم قبر

وقتى مؤمن از دنیا برود، و وقتى وارد قبر شد، نكیر و منكر به سراغش آمده او را مى‏نشانند و مى‏گویند: پروردگارت كیست؟ دینت چیست؟ پیامبرت كیست؟ مؤمن مى‏گوید: پروردگارم اللَّه و پیامبرم محمد و اسلام، دین من است. آن‏گاه قبر او را تا آن جا كه چشمش مى‏بیند، گشاده مى‏گردانند .
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
مرگ
در کتاب اقبال الاعمال در این فرازی ازدعای ماه ربیع الثانی آمده است:
«...أَللَّهُمَّ! إِنِّى أَسْأَلُكَ السَّعَةَ فِى الْقَبْرِ، وَ الْحُجَّةَ الْبالِغَةَ، وَ الْقَوْلَ الثّابِتَ مِنَ الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَىّ الْأَمانَ وَ الْفَرَحَ وَ السُّرُورَ وَ نَضْرَهُ النَّعِیمِ.»

ترجمه
خدایا، از تو میخواهم گشایش در عالم قبررا و حجت رسا و سخن و باوراستوار، در زندگانى دنیا و آخرت را و این كه ایمنى، شادمانى، خوشحالى و برافروختگى نعمت فراوانت را بر من فرود آورى.

غفلت از حقیقت مرگ
در این فراز از این دعای نورانی که در این ماه وارد شده است به آنچه بعد از مرگ برای انسان نیاز است اشاره شده است و ما از خداوند آن احتیاجات فطری و ابدی خویش را که رسیدن به آنها ضروری است، درخواست می‌کنیم و در حقیقت این دعا ما را به حیاط ابدی خویش متوجه میسازد حیاطی که آن را فراموش کرده ایم، و لذا از لوازم و شرایط و تجهیزاتی که درآن عالم نیاز است نیزغافل شده‌ایم.
 سعدی در مورد این غفلت از معاد و ابدیت و لوازم آن عالم می سراید:
هــــــــردم از عمــــر می رود نفسی       چـــــــــون نگه می کنم نمانده بسی
 ای که پنجـــــاه رفت و در خـــوابی         مگــر این پنج روز دریـــــــــــابی

 خجـل آن کس که رفت و کار نسـاخت      طبـل رحلت زدند و بار نســــــاخت
 خـــــواب نوشین بامداد رحیـــــــل           بـــــاز دارد پیاده را ز سبیــــــــــل

 هـــــر که آمد عمــارتی نو ســـاخت        رفت و منــــزل به دیگری پـــرداخت
 وآن دگــــر پخت همچنین هــــوسی        ویـــــن عمارت بسر نبـــــرد کسی

 یـــار ناپـــایدار دوست مــــــــدار              دوستــــی را نشـــــاید این غـــداّر
 عمـــــر برف است و آفتـــاب تموز            انـــدکی ماند و خواجه غـــرّه هنـوز

 ای تهیـدست رفته دربــــــــــــازار            تـرسمت پر نیـــاوری دستـــــــــار
 نیـــــک و بـد چون همی بباید مـرد          خنک آنکس که گوی نیکی بـــــــرد

امام معصوم علیه السلام در این دعای نورانی برای زدودن این غفلت ما را به سرای ابدی و حاجاتمان در آن عالم و به نیازهایی که در این دنیا متناسب با آن عالم هستند، متوجه می دارد. در شرح این حاجات که در دعای ماه ربیع الثانی آمده است آیت الله پهلوانی در کتاب انوارالهدایة چند حدیث نورانی بیان و شرح مختصری داده اند که بدان اشاره مى‏شود:

حاجت نخست؛ سعه نفس در عالم پس از مرگ
در حدیثى نسبت به حاجت اوّل‏ «أَلسَّعَةَ فِى الْقَبْرِ» آمده است:
«إِنَّ الْقَبْرَ رَوْضَةٌ مِنْ رِیاضِ الْجَنَّةِ، أَوْ حُفْرَةٌ مِنْ حُفَرِ النَّیْرانِ.»
قبر، بوستانى از بوستان‏هاى بهشت، یا چاله‏اى از چاله‏هاى جهنم است.
و ذیل آیه‏ى شریفه‏ى: فَأَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ* فَرَوْحٌ وَ رَیْحانٌ‏؛ (و امّا اگر [او] از مقرّبان باشد [در] آسایش و راحت [خواهد بود].)
آمده كه امام- علیه‏السّلام- فرمود: «فِى قَبْرِهِ.» ؛ (در قبرش).
و نیز آمده است:
«إِنَّ الْمُؤمِنِینَ إِذا أَخَذُوا مَضاجِعَهُمْ، أَصْعَدَاللَّهُ بِأَرْواحِهِمْ إِلَیْهِ؛ فَمَنْ قَضى‏ لَهُ عَلَیْهِ‏
الْمَوْتَ، جَعَلَهُ فِى رِیاضِ الْجَنَّةِ، كُنُوزَ رَحْمَتِهِ وَ نُورَ عِزَّتِهِ.»
وقتى مؤمنان به رختخواب مى‏روند، خداوند روح‏هاى آنان را به سوى خود بالا مى‏برد؛ هر كس كه مرگ بر او نوشته شده، خداوند روح او را در بوستان‏هاى بهشت، در میان گنج‏هاى رحمت و نور عزت خویش قرار مى‏دهد.

حاجت دوم؛ داشتن حجّت بالغه در دنیا و آخرت
و نسبت به حاجت دوّم: «وَ الْحُجَّةَ الْبالِغَةَ» مى‏توان گفت: بیاناتى مراد است كه در حدیثى آمده است:
- «لا یُسْئَلُ فِى الْقَبرِ إِلّا مَنْ مَحَضَ الْإِیْمانَ مَحْضَاً، أَوْ مَحَضَ الْكُفْرَ مَحْضَاً، وَ الْآخَرُونَ یُلْهَوْنَ عَنْهُمْ.»
در قبر جز از محض ایمان و كفر [اعتقادات اساسى‏] سؤال نمیشود و دیگران [دیگر چیزها در قبر] مورد سؤال قرار نمى‏گیرد.
یعنی در عالم قبر از اعتقادات اساسی سوال خواهد شد ما در اینباره در حدیث نورانی میخوانیم:
«یُسْأَلُ الْمَیِّتُ فِى قَبْرِهِ عَنْ خُمْسٍ: عَنْ صَلاتِهِ وَ زَكاتِهِ وَ حَجِّهِ وَصِیامِهِ وَوِلایَتِهِ إِیّانا أَهْلَ الْبَیْتِ. یَقُولُ الْوِلایَةُ عَنْ جانِبِ الْقَبْرِ لِلْأَرْبَعِ: ما دَخَلَ فَیَكُنَّ مِنْ نَقْصِ، فَعَلَّى تَمامُهُ.»
میت در قبر از پنج چیز سؤال مى‏شود: از نماز، زكات، حجّ، روزه و ولایت ما اهل بیت. آن گاه ولایت در كنار قبر به چهار چیز دیگر مى‏گوید: هر نقصى داشته باشید، من جبران مى‏كنم.

حاجت سوم؛ قول ثابت هنگام سوال در قبر
و نسبت به حاجت سوّم: «وَ الْقَوْلَ الثّابِتَ» ذیل آیه‏ى شریفه‏ى‏ یُثَبِّتُ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَ فِی الْآخِرَةِ؛ (خدا كسانى‏كه ایمان آورده‏اند، در زندگى دنیا و در آخرت با سخن استوار ثابت مى‏گرداند.)
امام- علیه‏ السّلام- مى‏فرماید: «فِى الْقَبْرِ إِذا سُئِلَ الْمَوْتى‏.»
(در قبر آن هنگام كه مردگان مورد سؤال واقع مى‏شوند.)
یعنی خداوند برای مومنین در هنگام سوالات وجودی و فطری که در عالم قبرو بر اساس قوانین آن عالم مثالی انجام میشود مومنین را به قول ثابت رهنمون می کند و کمک می کند تا بتوانند پاسخ صحیح را با زبان ان عالم بگویند.

حاجت چهارم؛ امنیت و گشایش و سرور درعالم پس از مرگ
و نسبت به حاجت چهارم: «وَ أَنَّ تُنَزِّلَ عَلىَّ الْأَمانَ وَ الْفَرَجَ وَ السُّرُورَ وَ نَضْرَةَ النَّعِیمِ» آمده است:
«إِذا ماتَ الْمُؤْمِنُ، شَیَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ إِلى‏ قَبْرِهِ، فَإِذا أُدْخِلَ قَبْرَهُ أَتاهُ مُنْكَرٌ وَ نَكِیرٌ فَیَقْعُدانِهِ وَ یَقُولانِ لَهُ: مَنْ رَبُّكَ؟ وَ ما دِینُكَ؟ وَ مَنْ نَبِیُّكَ؟ فَیَقُولُ: رَبِّىَ اللَّهُ، وَ مُحَمَّدٌ نَبِىّ، وَ الْإِسْلامُ دِینِى، فَیَفْسَحانِ لَهُ فِى قَبْرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ، وَ یَأْتِیانِهِ بِالطَّعامِ مِنَ الْجَنَّةِ، وَ یُدْخِلانِ عَلَیْه الرُّوْحَ وَ الرَّیْحانَ، وَ ذلِكَ قَوْلُهُ- عَزَّوَجَلَّ- فَأَمَّا إِنْ كانَ مِنَ الْمُقَرَّبِینَ* فَرَوْحٌ وَ رَیْحانٌ‏ یَعْنِى فِى قَبْرِهِ ...»
وقتى مؤمن از دنیا برود، هفتاد هزار فرشته تا قبرش او را همراهى مى‏كنند و وقتى وارد قبر شد، نكیر و منكر به سراغش آمده او را مى‏نشانند و مى‏گویند: پروردگارت كیست؟ دینت چیست؟ پیامبرت كیست؟ مؤمن مى‏گوید: پروردگارم اللَّه و پیامبرم محمد و اسلام، دین من است. آن‏گاه قبر او را تا آن جا كه چشمش مى‏بیند، گشاده مى‏گردانند و براى او از بهشت غذا مى‏آورند و راحت و آسایش را به او هدیه مى‏نمایند و این همان است كه آیه بر آن دلالت مى‏كند: «پس اگر از مقربان باشد، او را راحت و آسایش است.» یعنى در قبرش راحت و آسایش است.

منبع: خبرگزاری رسمی حوزه