نمونه هايي از پرورش معاني
مى پرسى چه طور شد مرد سياسى شدم
و سرى ميان سرهادرآوردم... همسايه مان كه يك سال پيش
آه نداشت با ناله سودا كند،
داخل آدم شده و
برو بيايىپيدا كرده، كاش
كلاهت هم يك خرده پشمداشت. بله از قضا زنم حق داشت. اين همسايه
بى سر و پا و
يكتا قبااز بس
سگ دوى كرده و
شِر و وِر بافته بود، كم كم براى خودش آدمى شده بود... . در نثر اصيل و كهن پارسى هم نمونه هايى بسيار زيبا از كاربرد كنايه را مى توان يافت. از جمله متونى كه زبان كنايه در آن قوى است،
تاريخ بيهقى است. به اين دو نمونه از آن كتاب بنگريد: مادرش زره بر وى راست مى كرد و بغلگاه مى دوخت و مى گفت: دندان افشار با اين فاسقان;
چنان كه گفتى او را به پالوده خوردن مى فرستد. تا آن خداوند[محمود] برفته است، اين خداوند [مسعود] هيچ نياسوده است و
نمد اسبش خشك نشده است. در فرجام اين دو درس، سزاوار است از چند نمونه پرورش معانى در شعر يكى از شاعران نام آور معاصر ياد كنيم تا هم اهل ذوق را حَظّى فراهم آيد و هم مثال هاى تمرينى براى علاقه مندان اين بحث فراهم شود. پيش از ذكر نمونه ها، به كوتاهى، تذكره اين سخن پرداز نامى را مى آوريم.
نمونه هايى از پرورش معانى از شاعران ماندگار ايران، سهراب سپهرى است. او به سال 1307 در كاشان زاده شد و در همان شهر باليد. در جوانى به تهران آمد و در رشته هنر به تحصيلات دانشگاهى روى آورد. نقّاش بود و معمولاً از راه فروش تابلوهايش تدبير معاش مى كرد. پنجاه و دو سال بيش نزيست. در نخستين روز اردى بهشت 1359 پس از ابتلا به سرطان خون روانه سراى جاودان شد. سهراب شاعرى است كه بيش از هر شاعر يا نويسنده روزگار ما بر ادبيّات معاصر اثر نهاده است. شعر او تصوير ادراك پاك و فطرى است و از اين رو، صاحبان مَشْرَب هاى گوناگون از آثار او حَظ مى برند. در اين بخش، شايسته ديديم نمونه هايى از صُوَر خيال در شعر او نشان داده شود; كه خود، تمرينى مناسب به فراخور مباحث اين قسمت است. كتاب
حجم سبز مجموعه اشعارى است كه به سال 1346 از او انتشار يافت. پيش از آن،
صداى پاى آب در 1344 و
مسافر در 1345 از او نشر يافته بود. پس از آن هم
ما هيچ، ما نگاه در آمد، به سال
1356. بعداً اين كتاب ها به ضميمه چهار كتاب ديگرش در
هشت كتاب گرد آمدند. آنچه در اين جا مى نگريد، از شعرهاى كتاب
حجم سبز برگرفته شده است. نام هر شعر درون كمانك جاى دارد.
