درس هجدهم:تنظيم پاراگراف ها

درس هجدهم تنظيم پاراگراف ها مهم ترين اصل در تنظيم متنِ نوشته، پاراگرف بندى است. از اين رو، مناسب است كه درباره شيوه تنظيم پاراگراف هاى متن نكاتى را تذكّر دهيم. پاراگراف (= بَند) كوچك ترين واحد بافتارىِ هر نوشته است. پاراگراف، تنها مجموعه اى از جمله ها نيست⁽¹³²⁾، بلكه در حقيقت، مجموعه اى است از افكار و مطالبى كه نويسنده در ذهن دارد. پاراگراف، انشاى مختصرى است كه نويسنده اندك اندك آن را گسترش مى دهد تا به صورت انشايى واحد درآورَد. كوتاهى يا بلندى هر پاراگراف، تابع انديشه ها و روش نويسنده در گسترش آن ها است. معمولا هر قدر موضوع نگارش پيچيده باشد، پاراگراف ها طولانى تر مى شوند. اصولا بايد هر پاراگراف را با عبارتى آغاز كرد كه به انتقال انديشه از پاراگراف قبلى به پاراگراف بعدى يارى برساند. در تنظيم پاراگراف ها، دو عامل بسيار مؤثّرند: يكى داشتن فكرى منطقى و رعايت نظم و ترتيب در تفكّر و استدلال; و ديگرى مراعات صورت ظاهرى مجموعه نوشته. هنگامى كه خواننده به انبوهى از جمله هاى پياپى مى نگرد، ملول مى گردد. امّا اگر همين انبوه را به پاراگراف هايى تقسيم كنيم، هم بر رغبت او براى خواندن نوشته مى افزاييم و هم فهم مطلب را برايش آسان تر مى كنيم. پاراگراف ها همانند حلقه هاى يك رشته زنجيرند كه پيايى مى آيند تا كلام را انسجام بخشند. هر يك از پاراگراف ها با يك يا چند جمله مرتبط، جنبه اى از مطلب اصلى را مى پروراند. در هر پاراگراف، مطلب اصلى از جهتى و به نوعى، از توضيح يا تفسير يا تأييد بهره مند مى شود. در هر پاراگراف، عبارت ها و انديشه هاى طرح شده بايد داراى نظم و آراستگى خاص باشند، به گونه اى كه از نظم آن ها بتوان به اهمّيّت و جايگاه هر كدام پى برد. اين نظم و آراستگى، خود، داراى شيوه ها و گونه هايى است; ولى به هر حال، بايد به خواننده امكان دهد كه با قدرى تلاش منطقِ نوشته را