مصحف عبد الله بن مسعود
ابن نديم در فهرست و سيوطى در الاتقان، هر يك فهرستى از سوره هاى مصحف عبدالله بن
مسعود ذكر كرده اند
(62) .
سيوطى ترتيب سوره هاى اين مصحف را به صورت دسته بندى آنها
به سوره هاى طول (طوال)، مئون، مثانى، حواميم و مفصل ذكر نموده است.
در مقايسه ميان
اين دو ماخذ ترتيب سوره ها در گروه سوره هاى «طول » و «مئون » با مختصر تفاوتى، شبيه
يكديگرند.
سوره هاى طوال: بقره، نساء، آل عمران، اعراف، انعام، مائده و يونس.
سوره هاى مئون: براءة، نحل، هود، يوسف، كهف، بنى اسرائيل، انبياء، طه، مؤمنون، شعراء و
صافات.
سوره هاى مثانى: احزاب، حج، قصص، طس، النمل، نور، انفال، مريم، عنكبوت، روم، يس،
فرقان، حجر، رعد، سبا، ملائكه، ابراهيم، ص، الذين كفروا (قتال)، لقمان وزمر.
سوره هاى حواميم: حم المؤمن، زخرف، سجده، حم عسق، احقاف، جاثيه ودخان
(63) .
سوره هاى ممتحنات: انا فتحنا لك، حشر، سجده، طلاق، ن و القلم، حجرات، تبارك، تغابن،
اذا جاءك المنافقون، جمعه، صف، قل اوحى، انا ارسلنا، مجادله، ممتحنه و يا ايها النبى لم
تحرم.
سوره هاى مفصل: آغاز اين سوره ها در مصحف عبد الله بن مسعود سوره «الرحمن » و پايان
آنها دو سوره «قل هو الله احد» و «انشراح » بوده است
(64) .
سوره هايى كه در نقل الاتقان وجود ندارند، عبارتند از: فاتحه، ق، حديد، حاقه، فلق و ناس.
سوره هايى كه در نقل الفهرست وجود ندارند، عبارتند از: فاتحه، حجر، كهف، طه، نمل،
شورى، زلزله، فلق و ناس.
ابن نديم مى گويد:
مصاحف متعددى را ديدم كه نويسندگان آن، آنها را به ابن مسعود نسبت داده اند.
ولى حتى
در ميان آنها دو مصحف باهم متفق نبودند و غالب آنها در برگ هايى بود كه اصلاحات زيادى
شده بودند.
مصحفى را كه دويست سال پيش نوشته شده بود و در آن سوره فاتحة الكتاب
وجود داشت، ديدم.
[ازبيان اقوال متعدد] نظر فضل بن شاذان را كه يكى از پيشوايان در قرآن
و روايات است، نقل كرده از مشاهدات خود صرف نظر نمودم
(65) .
ويژگى هاى مصحف ابن مسعود
1. درمصحف عبد الله بن مسعود، براساس هر دو ماخذ موجود، سوره انفال، بيستمين سوره
و در گروه «مثانى » جاى داده شده است; در حالى كه اين سوره در مصحف ابى بن كعب، قبل
از «توبه » و اولين سوره از گروه «مئون » است.
2.مصحف ابن مسعود تقريبا، براساس طول سوره ها - جز در گروه حواميم - تنظيم شده
است.
3. مصحف ابن مسعود، فاقد سوره فاتحة الكتاب و دو سوره «معوذتين » بوده است.
ابن سيرين
گفته است: «عبد الله بن مسعود «معوذتين » و «فاتحة الكتاب » را در مصحف خود نمى نوشت »
(66) .
عدم ثبت «فاتحة الكتاب » در مصحف به خاطر عدم اعتقاد به سوره بودن آن نبوده است; بلكه
چون نگارش قرآن به خاطر حفظ و صيانت سوره هايش بوده، در مورد فاتحة الكتاب - كه
مسلمانان همواره آن را در نمازهايشان مى خوانند - هيچ نگرانى وجود نداشته است.