پاسخ: در روايات فراوان از جمله روايت مشهورى كه خود زيد مسأله پيشنهاد جمع آورى قرآنرا از سوى خليفه اول نقل كرد، عدم جمع قرآن به صورت «مصحف » بارها مطرح گرديده است.
بنابراين منظور از تاليف در اين جا، ثبت آياتى كه به تدريج نازل مى شده اند و الحاق آنها به سوره هاى مربوط به خودشان، بوده است.
علامه طباطبائى مى گويد: شايد مراد از تاليف، الحاق بعضى از سوره ها به سوره هاى مشابه يكديگر، مانند سوره هاى«طول » يا «مئون » و... ,باشد و گرنه تاليف به معناى جمع در «مصحف » منحصرا پس از رحلت صورت گرفته است ⁽³⁷⁾ .

جمع صحف يا مصحف؟

بعضى گمان كرده اند آن چه در زمان خليفه اول در زمينه جمع آورى قرآن رخ داده است،جمع آورى صحف و اوراق پراكنده قرآنى بوده و اين اوراق به صورت «مصحف » ميان دو جلدقرار نگرفته است.
اين تصور از آن جا ناشى شده است كه در برخى از روايات جمع توسطزيدبن ثابت، به جاى «مصحف » تعبير «صحف » وجود دارد.
اما وجود چنين تعبيرى نمى توانداثبات اين امر را بنمايد; زيرا در روايات متعدد ديگر از كار زيد به جمع «مصحف » تعبيرشده است.
اين گونه موارد اختلاف در تعبيرات، نشانه اين حقيقت است كه «صحف » و «مصحف » به اقتضاى مورد استعمالشان به معناى يكديگر به كار مى رفته اند.
در آغاز همين فصل به رواياتى اشاره كرديم كه همگى از جمع «مصحف » به دست زيد بنابت سخن مى گفتند.
بيهقى و حارث بن اسد محاسبى، عقيده به جمع مصحف داشتند.
ابوبكرباقلانى در كتاب انتصار وقتى از انگيزه اقدام عثمان به جمع آورى قرآن سخن مى گويد، اظهارمى دارد: «عثمان آن چه را ابوبكر در جمع آورى قرآن بين دو جلد (مصحف) انجام داده بود، قصد نكرد، بلكه قصد او... » ⁽³⁸⁾ .
از على(ع) نقل كرده اند كه: «اعظم الناس اجرا في المصاحف ابوبكر... » ⁽³⁹⁾ .
در حديثى كه از خارجه فرزند زيد بن ثابت نيز نقل كرديم، مسأله استنساخ «مصحف » مطرح شده است ⁽⁴⁰⁾ .
علامه محمد جواد بلاغى نيز جمع زيد را جمع «مصحف » دانسته است، نه جمع «صحف » ⁽⁴¹⁾ .
از دلايل نقلى موجود كه بگذريم، دلايل متعدد ديگر نيز حاكى از آن است كه جمع آورى قرآن در زمان خليفه اول به دست زيد بن ثابت، جمع «مصحف » بوده است كه به آنها اشاره مى كنيم.
1. در پايان همين فصل خواهيم ديد كه پس از رحلت، بعضى از صحابه پيامبر(ص) اقدام بهتنظيم مصحف براى خود نمودند.
اگر اقدام زيد بن ثابت كه كارى رسمى و از جانب حكومتوقت صورت گرفته است، فقط جمع صحف و اوراق پراكنده باشد، اين اقدام در مقايسه با اقدامديگران از ارزش كمترى برخوردار خواهد بود; در حالى كه به گفته خود زيد، كار او به قدرىمهم و سنگين بوده است كه انتقال كوهى از جاى خودش در مقايسه با اين كار، آسان جلوه مى كرده است.
2. هدف از اقدام زيد و دستور ابوبكر، حفظ قرآن از ضايع شدن بوده است و اين مهم با تنظيم قرآن، بين الدفتين (بين دو جلد) بهتر تامين مى شد.