در آيه، احكام در مقابل تفصيل قرار گرفته و معناى آن عدم تفصيل است; يعنى قرآن در يكمرحله، اجزا و فصول نداشته و اين تفصيل و جزئيات آيات كه اكنون در قرآن مشاهدهمى كنيم، پس از مرحله احكام بوده است.
آيات 53 اعراف و 39 يونس نيز به همين مطلب
دلالت دارند و از همه اين آيات واضح تر آيات سوره زخرف است: حم والكتاب المبين انا جعلناه قرآنا عربيا لعلكم تعقلون وانه فى ام الكتاب لدينا لعلى
حكيم.
(3) اين آيات بيانگر اين امر است كه كتاب مبين در ام الكتاب، لفظ عربى نبوده و تفصيل و اجزانداشته و تنها براى فهم بشر به لسان عربى درآمده است.
اين آيات و آياتى ديگر موجبمى گردد كه ما بگوييم مراد از انزال قرآن در ماه رمضان، انزال حقيقت كتاب آسمانى به قلبمبارك پيامبر به صورت يك مرتبه و دفعى مى باشد; همان گونه كه قرآن مفصل، به تدريج در
طول مدت نبوت، بر قلب آن حضرت نازل گشته است.
(4) و در [خواندن] قرآن پيش از آن
(5) كه وحى آن بر تو پايان يابد شتاب مكن.
و آيه لاتحرك به لسانك لتعجل بهان علينا جمعهوقرآنه;
(6) زبانت را به خاطر عجله براى خواندن آن [قرآن] حركت مده; چرا كه جمع كردن وخواندن آن بر ماست، را دليل بر اين مى داند كه چون حقيقت قرآن قبلا بر قلب پيامبر نازلشده بوده، پيامبر نوعى آگاهى به آن چه بر او نازل مى شده داشته و به همين جهت از تعجيل
در قراءت قرآن قبل از پايان يافتن وحى، نهى گرديده است.
(7) ب) نزول تدريجى
آن چه گفتيم مربوط به نزول دفعى قرآن و راه حل هايى درباره نزول قرآن در ماه رمضان بود.
اما در مورد نزول تدريجى قرآن كريم، صرف نظر از اين كه از نظر تاريخى، بديهى و قطعىاست كه آيات قرآن در زمينه ها و مناسبت هاى مختلف نازل گشته اند، آياتى از قرآن كريم نيز
تدريجى بودن نزول را بيان مى كنند: وقرآنا فرقناه لتقراه على الناس على مكث ونزلناه تنزيلا;
(8) و قرآنى [با عظمت را] بخش بخش [بر تو] نازل كرديم، تا آن را به آرامى بر مردم بخوانى و آن
را بتدريج نازل كرديم.
وقال الذين كفروا لولانزل عليه القرآن جملة واحدة...;
(9) و كسانى كه كافر شدند گفتند: «چرا قرآن يك جا بر او نازل نشده است؟» از اين آيات روشن مى گردد كه قرآن يك مرتبه نازل نشده و همين امر باعث اعتراض كافران
گشته است.
اينك با مقايسه ميان دو گروه از آيات، يعنى آيات مربوط به نزول كلى قرآن درماه رمضان، وآيات مربوط به نزول تدريجى آن، معلوم مى گردد كه هيچ گونه تنافى و تضادى ميان آنها وجود
نداشته بلكه هر گروه ناظر به نوعى از نزول قرآن مى باشند.
به اقتضاى مسائل روزمره اقتصادى و اجتماعى و يا حوادثى نظير جنگ و صلح، حكم هرحادثه اى در نزول تدريجى قرآن كريم بيان مى گرديده و ديگر نزول دفعى معنا نداشته است و
وقتى حقيقت قرآن و كتاب مبين مطرح بوده نزول دفعى قرآن جلوه نموده است.
