فصل پنجم: عربى بودن قرآن
زبان قرآن، زبان عربى است كه در قرآن، گاه به «قرآن عربى» (هفت مورد) و
زمانى به «لسان عربى» (سه مورد) و يا «حكم عربى» (يك مورد) تعبير شده و
در تمامى موارد استعمال، از آن با تجليل و عظمتياد شده است.
قبل از بررسى موضوع عربى بودن كلام الهى، لازم است به يك اصل اساسى، كه خود
قرآن آن را مطرح نموده است، اشارهكنيم.
ارسال رسولان و پيامبران الهى به سوى اقوام و ملتهاى مختلف، جز به زبان
آنها صورت نگرفته و اين هم زبانى هر پيامبر با قوم خويش يك اصل كلى و
فراگير بوده است: وما ارسلنا من رسول الابلسان قومه ليبين لهم;
(1)
و ما هيچ پيامبرى را جز بهزبان قومش نفرستاديم تا [ حقايق را] براى آنان
بيان كند.
اين قاعده كلى در ارسال رسل الهى، در زمينه انزال كتب آسمانى نيز جارى گشته
است: وكذلك اوحينا اليك قرآنا عربيا لتنذر امالقرى ومن حولها;
(2)
و بدين گونه «قرآن عربى» به سوى تو وحى كرديم تا [مردم] مكه و كسانى را كه
پيرامون آنند هشدار دهى.
بنابراين، عربى بودن قرآن امرى طبيعى بوده است; چرا كه پيامبر از ميان قومى
مبعوث به رسالت گشت كه زبانشان عربى بود.
اين امر منافاتى با رسالت
جهانى و دعوت همگانى او، كه براى همه عصرها و نسلهاست و هدايتگرى كتابش كه
«هدى للناس» است، ندارد.
هشدار به مردم مكه، كه در سوره شورى آمده
است، تنها از اين جهت است كه پيامبر در مراحل اوليه حركت جهانى خود مامور
به هدايت بستگان، نزديكان و مردم منطقه خويش است.
معقول نيست كه
پيامبرى به هدايت و ارشاد مامور گردد، آن گاه كتابى را كه مردم با زبان آن
بيگانهاند، به آنان عرضه نمايد.
در مورد عربى بودن قرآن به اين واقعيت نيز بايد توجه شود كه زبانشناسان
عقيده دارند كه زبان عربى از دامنه و گسترهاى بسيار وسيع برخوردار است و
از اين جهت بر ساير زبانها تفوق و برترى دارد.
به عنوان مثال افعال
در زبان عربى به جاى شش صيغه، چهارده صيغه دارند; تمام اسمها مؤنث و مذكر
دارند و افعال و ضماير و صفتها هم مطابق آنها مىباشند.
فراوانى مفردات و اشتقاق كلمات، دستور زبان و فصاحت و بلاغت آن نيز، اين
زبان را از ديگر زبانها ممتاز مىسازد.
به همين دليل است كه در مورد
زبان عربى قرآن در روايتى آمدهاست: يبين الالسن ولاتبينه الالسن;
(3)
عربى فصيح، از واژهها و ساختارى برخوردار است كه گويايى ديگر زبانها را
دارد در حالى كه زبانهاى ديگر گويايى زبان عربى را ندارند.
براساس
روايتى كه ابن عباس از پيامبر نقل كرده است، زبان عربى، زبان اهل بهشت است.
(4)
بدون ترديد خداوند براى آخرين كتاب آسمانى خود، كه تا ابد زنده و پاينده
خواهد بود، بهترين زبان را انتخاب مىكند و براى دفع هرگونه ابهامى، همهجا
انتخاب آن را به خود نسبت داده و از آن به «عربى مبين» ياد مىكند.
اينك نظرى كوتاه و گذرا به برخى از اين آيات: