روح انسان، ارتباط آگاهانه و اختياري با خداي متعال است و بدون آن، از کمال لايق و آثار آن، محروم مي شود و به ديگر سخن: انسانيتش به فعليت نمي رسد. در صورتي که با سوء  اختيار، چنين استعداد والايي را از بين ببرد بزرگترين ستم را بر خويش روا داشته و مستوجب عقوبت ابدي خواهد شد و قرآن کريم درباره چنين کساني مي فرمايد:ان شر الدواب عندالله الذين کفروا فهم لايومنون. (1)

تحقيقا بدترين جنبندگان نزد خداي متعال کساني هستند که کفر ورزيده اند و ايمان نمي آورند.

حاصل آنکه: هر يک از ايمان و کفر، جهت اصلي حرکت انسان بسوي کمال و سعادت يا سقوط و شقاوت را تعيين مي کند و طبعا هرکدام موخر باشد تاثير نهايي و سرنوشت ساز را خواهد داشت.

نقش انگيزه و نيت

با توجه به اصل مذکور، روشن مي شود که ارزش حقيقي براي کارهاي اختياري انسان، بستگي به تاثير آنها در رسيدن به کمال حقيقي يعني قرب به خداي متعال دارد. و هر چند کارهايي که به نحوي-حتي با چند واسطه زمينه تکامل ديگران را فراهم مي کند متصف به حسن و فضيلت مي شود اما تاثير آنها در سعادت ابدي فاعل، منوط به تاثيري است که در تکامل روح  داشته باشد.

از سوي ديگر، ارتباط افعال خارجي با روح فاعل، از راه اراده، حاصل مي شود که کار بي واسطه اوست، و اراده کار، از ميل و شوق و محبت به غايت و نتيجه کار برمي خيزد و همين انگيزه است که حرکتي در درون روح به سوي هدف مقصود، پديد مي آورد و در شکل اراده کار، متبلور مي شود. پس ارزش کار ارادي، تابع انگيزه و نيت فاعل است و حسن فعلي بدون حسن فاعلي، تاثيري در تکامل روح و سعادت ابدي نخواهد داشت. و به همين دليل است که کارهايي که با انگيزه هاي مادي و دنيوي انجام مي گيرد تاثيري در سعادت ابدي ندارد

1. انفال/55.