آمنت انه لااله الذي آمنت به بنو اسرائيل. (1)

ايمان آوردم به اين که خدايي جز همان کسي که بني اسرائيل به او ايمان دارند نيست.

و دانستيم که چنين ايماني اضطراري، پذيرفته نخواهد شد (2) اگر بتوان آن را ايمان ناميد.

پس قوام ايمان، به گرايش قلبي و اختيار است بر خلاف علم و آگاهي که بدون اختيار هم حاصل مي شود. از اينروي مي توان ايمان را يک «عمل قلبي اختياري» دانست، يعني با توسعه در مفهوم «عمل» ايمان را هم از مقوله عمل بشمار آورد.

اما واژه «کفر» گاهي بعنوان عدم ملکه ايمان بکار مي رود و ندانستن ايمان خواه در اثر شک و جهل بسيط باشد يا در اثر جهل مرکب و خواه در اثر وجود گرايش مخالف و بصورت انکار عمدي و عناد آميز کفر ناميده مي شود و گاهي به قسم اخير يعني جحود و عناد، اختصاص مي يابد که امري وجودي است و ضد ايمان بشمار مي رود.

نصاب ايمان و کفر

بر حسب آنچه از آيات کريمه قرآن و روايات شريفه استفاده مي شود حداقل ايمان لازم براي سعادت ابدي عبارت است از: ايمان به خداي يگانه، و پاداش و کيفر اخروي، و صحت آنچه بر انبياء (عليهم السلام) نازل شده است. و لازمه آن، تصميم اجمالي بر عمل و دستورات خداي متعال است. و عالي ترين مرتبه آن، مخصوص انبياء و اولياء الهي (سلام الله عليهم اجمعين) مي باشد.

و حداقل کفر عبارت است از: انکار يا شک در توحيد، يا نبوت يا معاد، و يا انکار چيزي که بداند از طرف خداي متعال بر انبياء نازل شده است. و بدترين مراتب کفر، انکار عناد آميز همه اين حقايق با علم به صحت آنها، و تصميم بر مبارزه با دين حق است.

بدين ترتيب، شرک(انکار توحيد) هم يکي از مصاديق کفر مي باشد. و نقاق، همان کفر باطني است که توام با فريب کاري و تظاهر به اسلام باشد و سقوط منافق(کافر نقاب دار) بيش از ساير کفار است چنانکه قرآن کريم مي فرمايد:

1. يونس/90.
2. رجوع کنيد به درس نهم.