نيرزد و در سوق اصحاب قلوب با خردلى مقابله نكند. سالك بايد در جميع حالات متذكّر نقص و معايب خود باشد، شايد راهى به سعادت از اين طريق باز شود.

فصل چهارم: [ طمأنينه ]

از آداب مهمّه قلبيّه عبادات، خصوصاً عبادات ذكريّه، طمأنينه است. و آن غير از طمأنينه اى است كه فقها (رضوان الله عليهم) در خصوص نماز اعتبار كرده اند. و آن عبارت است از آنكه شخص سالك عبادت را از روى سكونت قلب و اطمينان خاطر بجا آورد، زيرا اگر عبادت را با حال اضطراب قلب و تزلزل بجا آورد، قلب از آن عبادت منفعل نشود و آثارى از عبادت در ملكوت قلب حاصل نشود و حقيقت عبادتْ صورت باطنيّه قلب نگردد.
در اوّل امر كه زبان قلب گويا نشده، سالك راه آخرت بايد آن را تعليم دهد و با طمأنينه و سكونتْ ذكر را به آن القا كند؛ همين كه زبان قلب باز شد، قلب قبله لسان و ساير اعضا شود، با ذكر آن همه مملكت وجود انسانى ذاكر گردد. امّا اگر اين ذكر شريف را بى سكونت قلب و طمأنينه آن و با عجله و اضطراب و اختلال حواس گفت، از آن در قلب اثرى حاصل نشود و از حدّ زبان و گوش حيوانى ظاهرى به باطن و سمع انسانى نرسد و حقيقت آن در باطن قلب محققّ نشود و صورت كماليّه قلب نگردد كه ممكن الزّوال نباشد.
پس، اگر اهوال و شدائدى دست دهد، خصوصاً مثل اهوال و سكرات موت و شدائد نزع روح انسانى، بكلّى آن ذكر را فراموش كند و از صفحه دلْ آن ذكر شريف محو شود، بلكه اسم حق تعالى و رسول ختمى صلى الله عليه وآله و دين شريف اسلام و كتاب مقدّس الهى و ائمّه هدى عليهم السلام و ساير معارف را كه به قلب نرسانده فراموش كند و در وقت سؤال قبر جوابى نتواند دهد؛ تلقين را نيز به حال او فايده اى نباشد، زيرا در خود از حقيقت ربوبيّت و رسالت و ديگر معارف اثرى نمى بيند؛ و آنچه به لقلقه لسان گفته بود و در قلب صورت نگرفته بود از خاطرش محو شود و او را نصيبى از شهادت به ربوبيّت و رسالت و ديگر معارف نخواهد بود.
در حديث است كه يك طايفه از امّت رسول اكرم صلى الله عليه وآله را كه وارد جهنّم مى كنند، از هيبت