بزرگان دين با اين قوه بزرگ روحانى در مقابل ميليونها جمعيتِ جاهلِ زشتخو قيام مى كردند و به خود خيال لغزشى راه نمى دادند. اين روح بزرگ در انبياء عظام است كه يك تنه در مقابل پندارهاى جاهلانه يك جهان قيام و نهضت مى كنند و از تنهايى خود و زيادى جمعيّتهاى مخالف هيچ خوف و وحشتى به خود راه ندهند و بر همه پندارهاى بيخردانه چيره شوند و تمام عادات و اطوار جهانيان را پايمال كنند و آنها را به رنگ خود درآورند. اين روح ثَبات با طمأنينه است كه جمعيّتهاى كم را در مقابل گروه هاى انبوه حفظ مى كند، و بر ممالك بزرگِ عالَم با عِدّه و عُدّه معدود مسلّط و چيره مى كند.
خداى تعالى در قرآن شريف به اين قوّه طمأنينه و ثَبات، اهميّت شايان داده و فرموده: «بيست نفر اينان بر دويست نفر ديگران غالب و چيره مى شوند»(577) و همين طور هم شد.(578)

فصل سوم: تأنّى و تثبُّت از جنود عقل و تسرّع از جنود جهل است

انسان به حسب فطرت اوّليه كه حق تعالى او را به آن مخمّر فرموده، عاشق كمال مطلق و متنفِّر از نقص است، و اگر توجه به نقص كند و مَحَبّت غير كمال مطلق در او پيدا شود، از احتجاب فطرت است. از اين جهت، توجه به خود و خودخواهى و پيروى از شهوات و مقاصد حيوانى و تبعيّت از شيطانِ واهمه داخلى و شيطان بزرگ خارجى، برخلاف فطرت اوليه اوست. و شك نيست كه تمام عجله ها و شتابزدگيها و بى ثَباتيها و بى قراريها، از خوف نرسيدن به مآرب نفسانيّه و لذّات و شهوات حيوانيّه يا فقدان مقاصد حيوانى است.
قلبى كه در آن نور توحيد و معرفت كمال مطلق تابيده باشد، داراى طمأنينه و ثَبات و تأنّى و قرار است. دلى كه نورانى به معرفت حق (جلَّ و عَلا) شده باشد، مجارى امور را به قدرت او مى داند، و خود و جدِّيت و حركت و سكون خود و همه موجودات را از او مى داند، و زمام امر موجودات را به دست خود آنها نمى داند. چنين قلبى اضطراب و شتابزدگى و بى قرارى ندارد.
به عكس، دلى كه از معرفتْ محتَجِب و در حجابهاى خودبينى و شهوات و لذّات حيوانى