فصل ششم: احاديث تكبُّر

از حضرت صادق عليه السلام منقول است:
متكبّران، به صورت مورچگان ضعيفى شوند، و مردم آنان را پايمال كنند، تا خداوند از حساب فارغ شود.(563)
صورت غيبيّه تكبّر، صورت مورچه ضعيف است. شايد اين صورتِ برزخيّه قيامتيّه، براى كوچك و صغير بودن نفْسِ شخصِ متكبّر باشد، چنانكه معلوم شد كه تكبّر از كوچكىِ حوصله و ضعف نفس و ضيق صدر است. چون معنى و لُبّ متكبّر، كوچك است، و صور غيبيّه ملكوتيّه، تابع مَلَكات نفسانيّه است، و بدنْ ظلّ روح است در عالم ملكوت، و تعصّى از تبعيت آن ندارد، پس كوچكى و حقارت روح به بدن سرايت كند، و آن را به صورت حيوان كوچكِ بى مقدارى درآورد كه در زير پاى مخلوق پايمال شود تا مردم از حساب فارغ شوند.
محتمل است آن صورت غيبيّه ملكوتيّه، عكس العمل أطوار مُلْكيّه دنياويّه باشد، و چون اينجا خود را بزرگ جلوه داده است، حق تعالى او را در آن عالم كوچك و حقير كند. «كَما تَدِيْنُ تُدانُ».(564) از حضرت صادق عليه السلام روايت شده است كه:
در جهنّم وادى اى است براى متكبّران كه آن را سَقَر گويند. به خداى تعالى شكايت كرد از شدّت حرارت خود و خواهش كرد كه اذن دهد تنفّس كند. پس نفَس كشيد و جهنَّم از آن محترق شد.(565)
عزيزا ! انسان اگر احتمال صدق اين طور احاديث را بدهد، بايد بيشتر از ما درصدد علاج نفس برآيد. جايى كه چيزى، خود محل عذاب و آتش است، از شدّت حرارت به ناله درآيد و از نَفَس آن جهنَّم محترق شود، ما با اين عذاب، چطور به سر بريم؟ براى اين چند روزه سركشى و بزرگى فروشى به بندگان خدا يا تكبّر به عبادت و اطاعت خدا، چطور خود را حاضر كنيم براى چنين عذابى كه جهنم را به فرياد درآوَرَد؟ واى به حال غفلت و سرمستى ما.