الأسْمَاءَ كُلَّهَا»(467). و تعليم اسماء را سبب تقدّم او بر صنوف ملائكة الله قرار داد، و فضل او را بر ملكوتيّين به دانش و تعلّم اسما اثبات فرمود. اگر چيزى در اين مقام از حقيقت علم بالاتر بود، خداى تعالى به آن تعجيز مى فرمود ملائكه را، و تفضيل مى داد ابوالبشر را.
از اينجا معلوم شود كه علمِ به اسماء افضلِ همه فضايل است. البته اين علم، علم به طرق استدلال و مفاهيم و كليّات و اعتباريّات نيست؛ زيرا در آن فضلى نيست كه حق تعالى آن را موجب فخر آدم و تشريف او قرار دهد. پس مقصود، علم به حقايق اسماء است، و رؤيت فناء خلق در حق در مقابل نظرِ ابليس كه نظر استقلال به طين آدم و نار خود بود، و آن عينِ جهالت و ضلالت است. و اين امتياز آدم از ابليس دستور كلّى است براى بنى آدم كه بايد خود را به مقام آدميّت كه تعلّم اسماء است برسانند، و نظر آنها به موجودات، نظر آيه و اسم باشد؛ نه نظر ابليس كه نظر استقلال است.
خداى تعالى در اوّل سوره كه به پيغمبر خود نازل نمود فرموده: «إقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ * خَلَقَ الإنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَ رَبُّكَ الْاَكْرَمُ الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الإنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ»(468). و اين آيات شريفه را دليل بر تقدم علم از تمام فضايل دانسته اند؛ به وجوهى.
امّا روايات شريفه در اين باب از غايت كثرت قابل احاطه نيست، و ما از ذكر آنها خوددارى مى كنيم. هر كس مى خواهد رجوع كند به كتب اصحاب(469) و در منية المريد شهيد سعيدرحمه الله شطر كثيرى از آن مرقوم است(470). طالبين رجوع به آن صحيفه نورانيّه كنند.

مقصد سيزدهم:

فهم و ضد آن: حُمْق

فصل اوّل: [ معنى فهم و حمق ]

«فهم» گاهى اطلاق شود بر سرعت انتقال و تفطّن، و گاهى اطلاق شود بر صفاى باطنى نفس و حدّت آن، كه موجب سرعت انتقال است. و مقابل اوّل، كندى و بلادت است؛ و مقابل