شود تا چه رسد به خطاها و معصيتها؛ بلكه نزد ارباب معرفت بيشتر عبادات ما، خودپرستى و شهوت رانى و براى مقاصد نفسانيه است و از آن، كدورت و ظلمت حاصل شود. پس در اين نظر، غايت خوف حاصل آيد.
به نظر ديگر، بايد نظر كند به بسط رحمت حق و سعه نور رحمانيّت و رحيميّت و توسعه نعم غير متناهيه و كرامتهاى دائمه. و در اين نظر، رجا حاصل آيد.
انسان بايد دائماً بين اين دو نظر باشد؛ نظر به ذُلّ و فقر امكانى؛ و رحمت و نعمت واجبى، تا جمع شود بين خوف و رجا كامل؛ چنانكه در حديث شريف كافى نقل فرمايد از حضرت صادق عليه السلام كه:
در وصيت لقمان چيزهاى بسيار عجيب بود، و عجبتر چيزى كه در آن بود، آن بود كه به فرزند خود گفت: «از خدا بترس، ترسى كه اگر در درگاه او بيايى با خوبيهاى ثقلين، عذاب كند تو را. و اميدوار باش به خدا، اميدى كه اگر بيايى او را به گناه ثقلين، رحمت كند تو را».
پس حضرت صادق عليه السلام فرمود: «هيچ بنده مؤمنى نيست مگر آنكه در قلب او دو نور است: نور خوف؛ و نور رجا، كه اگر هر يك را با ديگرى موازنه كنى نَچَربد بر آن».(331)
در ادعيه حضرت زين العابدين (سلام الله عليه) اشاره به اين امر بسيار است چنانكه در دعاى ابوحمزه ثمالى - كه از بالاترين مظاهر عبوديت است و دعايى بدين مثابه در لسان عبوديّت و ادب بين يدى الله در بين بشر نيست - عرض كند:
أدْعُوكَ راهِبَاً راغِباً راجِياً خائِفاً إذا رَأيْتُ مَوْلاىَ ذُنُوبِي فَزِعْتُ؛ وَإذا رَأيْتُ كَرَمَكَ طَمِعْتُ. فَإنْ عَفَوْتَ فَخَيْرُ راحِمٍ؛ وَإنْ عَذَّبْتَ فَغَيْرُ ظالِمٍ.(332)

مقصد پنجم:

عدل و ضد آن: جَوْر

فصل اوّل: [ مقصود از عدالت و جور]

عدالت عبارت است از: حد وسط بين افراط و تفريط. و آن از امّهات فضايل اخلاقيه است.