«وَاَوْفُوا بِعَهْدى اُوفِ بِعَهْدِكُمْ»(221).
تكميل: از حديث شريف قدسى چنين ظاهر شود كه تمام نماز بين حق و عبد تقسيم شده است و فقط «حمد» را از باب نمونه و مَثَل ذكر فرموده اند.
در هر يك آن احوال و افعال صلاتى براى حق تعالى حقى است كه عبد بايد به آن قيام كند كه آن آداب عبوديّت است در آن منزل؛ و براى عبد حظّ و نصيبى است كه پس از قيام به ادب عبوديّتْ حق تعالى عنايت فرمايد به لطف خفى و رحمت جلى. اگر خود را در اين ميقاتهاى الهيّه از عنايات خاصّه محروم ديد، بداند كه به آداب عبوديّت قيام ننموده. علامت آن براى متوسّطين آن است كه لذت مناجات و حلاوت عبادات را ذائقه قلب نمى چشد و از بهجت و سرور و انقطاع به حق محروم شود؛ و عبادتى كه از لذت و حلاوت خالى باشد، روحى ندارد و قلب را از آن استفاده اى نباشد.
پس اى عزيز، قلب را به آداب عبوديّت مأنوس كن و به ذائقه روحِ حلاوت ذكر خدا را بچشان. اين لطيفه الهيّه در ابتداء امر به شدت تذكّر و انس با ذكر حق حاصل شود؛ ولى در ذكرْ قلبْ مرده نباشد و غفلت بر آن مستولى نشود. چون با تذكّر قلب را مأنوس نمودى، كم كم عنايات ازليّه شامل حالت گردد و فتح ابواب ملكوت بر قلبت گردد. و علامت آن تجافى از دار غرور و انابه به دار خلود و استعداد براى موت قبل از رسيدن موت است.(222)
بارالها، از لذت مناجات و حلاوت مخاطبان خود ما را نصيبى عنايت فرما؛ و ما را در زمره ذاكران و جرگه منقطعان به عزّ قدس خود قرار ده؛ و دل مرده ما را حياتى جاويدان بخش و از ديگران منقطع و به خود متوجّه فرما. إنَّكَ وَليُّ الْفَضْل والإنعام.

فصل دوم: بعض آداب استعاذه

قال تعالى: «فاِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّه مِنَ الشَّيْطانِ الرَّجيم * اِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطانٌ عَلى الَّذينَ