يَسْمَعُون بِها اُولئِكَ كَالاَنْعامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ»(209). نظر آنها به عالم چون نظر انعام و حيوانات گردد كه از اعتبار و تدبّر خالى است، و قلوب آنها چون قلوب حيوانات شود كه از تفكّر و تذكّر بى بهره است، بلكه از نظر در آيات و شنيدن مواعظ و معارف حالت غفلت و استكبار آنان روز افزون شود؛ پس، از حيوان پست تر و گمراهترند.
يكى ديگر از حجب غليظه، كه پرده ضخيم است بين ما و معارف و مواعظ قرآن، حجاب حبّ دنياست كه به واسطه آن قلب تمام همّ خود را صرف آن كند و وجهه قلب يكسره دنيا وى شود؛ و قلب به واسطه اين محبت از ذكر خدا غافل شود و از ذكر و مذكور اعراض كند. هر چه علاقه مندى به دنيا و اوضاع آن زيادت شود، پرده و حجاب قلب ضخيمتر گردد. و گاه شود كه اين علاقه به طورى بر قلب غلبه كند و سلطان حبّ جاه و شرف به قلب تسلّط پيدا كند كه نور فطرة الله بكلّى خاموش شود و درهاى سعادت به روى انسان بسته شود. و شايد قفلهاى قلب كه در آيه شريفه است كه مى فرمايد: «اَفَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرآنَ اَمْ عَلَى قُلُوبٍ اَقْفالُها»(210) همين قفل و بندهاى علايق دنيوى باشد. كسى كه بخواهد از معارف قرآن استفاده كند و از مواعظ الهيّه بهره بردارد، بايد قلب را از اين ارجاس تطهير كند و لوث معاصى قلبيّه را، كه اشتغال به غير است، از دل براندازد؛ زيرا غير مطهّر محرم اين اسرار نيست. قال تعالى: «اِنَّهُ لَقرآنٌ كَريمٌ * فى كِتابٍ مَكْنونٍ * لا يَمَسُّهُ اِلاَّ الْمُطَهَّروُن»(211). چنانكه از ظاهر اين كتاب و مسّ آن در عالم ظاهره غير مطهّر ظاهرى ممنوع است تشريعاً و تكليفاً، از معارف و مواعظ آن و باطن و سرّ آن ممنوع است كسى كه قلبش متلوّث به ارجاس تعلّقات دنيويّه است.

فصل پنجم [ : برخى آداب قرائت قرآن ]

يكى از آداب قرائت قرآن حضور قلب است، ديگر از آداب مهمّه آن، تفكّر است. مقصود از تفكّر آن است كه از آيات شريفه جستجوى مقصد و مقصود كند. و چون مقصد قرآن، چنانكه خود آن صحيفه نورانيّه فرمايد، هدايت به سُبُل سلامت است و اخراج از همه مراتب