و تنميه آن، به دنيا و زخارف آن و جهات مادّى و جسمانى و عوارض آن متوجه مى كنند و از روحانيّت و سعادات عقليه منصرف مى كنند.
امثال ما كه از حدّ حيوانيّت تجاوز نكرديم، جز بهشت جسمانى و اداره بطن چيز ديگر نداريم، و به آن هم با تفضل خداى تعالى اميد است برسيم؛ لكن گمان نكنيم كه سعادت منحصر به آن است و بهشت حق تعالى محصور به همين بهشت حيوانى است؛ بلكه براى حق تعالى عوالمى است كه هيچ چشمى نديده و هيچ گوشى نشنيده و خطور در قلب هيچ كس نكرده و اهل مَحَبّت الهيه و معرفة الله را اعتنايى به هيچ يك از بهشتها نيست و براى آنها جنّت لقاست.
اگر آيات قرآنيّه و احاديث وارده از اهل بيت عصمت را بخواهم در اين باب ذكر كنم، مخالف با وضع اين اوراق است؛ و اين مقدار نيز از طغيان قلم ذكر شد. و مقصود عمده ما توجّه دادن قلوب بندگان خداست به آنچه براى آن خلق شدند كه آن معرفة الله است كه از همه سعادات بالاتر است و هيچ چيز جز مقدّمه آن نيست. مقصود ما از كسانى كه خار راه سلوكند علماء بزرگ اسلام و فقهاء كرام مذهب جعفرى (عليهم رضوان الله) نيست، بلكه بعضى از اهل جهل و منتحلين به علم از راه قصور و جهل، نه تقصير و عناد، راهزن بندگان خدا شدند. و به خداى تعالى پناه مى برم از شرّ طغيان قلم و نيّت فاسده و مقصود باطل.

باب سوم: سرّ نيّت و آداب آن

فصل اوّل: حقيقت نيّت در عبادات

نيت عبارت است از تصميم عزم به اتيان شى ء و اجماع نفس بر آوردن آن پس از تصور آن و تصديق به فائده آن و حكم به لزوم اتيان آن. و آن حالتى است نفسانى وجدانى كه پس از اين امور پيدا شود، كه از آن تعبير به همت و تصميمِ عزم و اراده و قصد مى كنيم. و اين در جميع افعال اختيارى موجود است و هيچ فعل اختيارى ممكن التخلّف از آن نيست.
بالجمله، اين تصميمِ عزم، كه عبارت از نيّت است در لسان فقها (رضوان الله عليهم) در هر عملى موجود است بدون تخلّف، كه اگر كسى بخواهد عمل اختيارى را بدون آن ايجاد كند امكان ندارد. با اين وصف وسوسه شيطان پليد و دعابه واهمه، عقل را محكوم خود