شود و شريعت مقدّسه در جميع مملكت انسانى نافذ گردد. علامت صدق شهادت آن است كه در جميع قوا آثار آن ظاهر گردد و تخلّف از آن نكنند. از آنچه تاكنون ذكر شد ارتباط شهادت به رسالت به اذان و اقامه و نماز معلوم گرديد ؛ چه سالك در اين طريق روحانى محتاج به تمسّك به آن وجود مقدس است تا به وسيله مصاحبت و دستگيرى او اين عروج روحانى را بنمايد.
اين ذكر شريف [ أشهد أنّ عليّاً ولىّ الله ] مطلقاً پس از شهادت به رسالت مستحب است؛ و در فصول اذان، بالخصوص، بعيد نيست كه مستحب باشد، گرچه احتياط اقتضا كند كه به قصد قربت مطلقه گويند نه خصوصيّت در اذان.
شيخ عارف شاه آبادى (دام ظلّه) مى فرمود كه شهادت به ولايت در شهادت به رسالت منطوى است، زيرا ولايت باطن رسالت است. نويسنده گويد كه در شهادت به الوهيّتْ شهادتين منطوى است جمعاً، و در شهادت به رسالتْ آن دو شهادت نيز منطوى است؛ چنانكه در شهادت به ولايتْ آن دو شهادت ديگر منطوى است. والحمد للّه اوّلاً و آخراً.
ُ
فصل پنجم: بعضى از آداب «حَيّعَلات»
در اين مقام ادب سالك آن است كه قلب و قواى خود را تفهيم كند و به باطن قلب بفهماند قرب حضور را تا خود را مهيا كند براى آن، و آداب صوريّه و معنويّه را كاملاً مراقبت نمايد. پس از آن، سرّ صلات و نتيجه آن را اجمالاً اعلان كند بقوله: «حَىَّ على الفَلاح و حَىَّ عَلى خَيْرِ العَمَلِ» تا فطرت را بيدار نمايد؛ زيرا فلاح و رستگارى سعادت مطلقه است، و فطرت همه بشر عاشق سعادت مطلقه است، زيرا فطرتْ كمال طلب و راحت طلب است و حقيقتِ سعادتْ كمال مطلق و راحت مطلق است. و آن در نماز كه خير الاعمال است قلباً و قالباً و ظهوراً و بطوناً حاصل آيد، از اين جهت اذان و اقامه مفتتح است به «الله» و مختتم است به آن؛ و الله اكبر در جميع حالات و انتقالات نماز تكرار شود.
پس، نماز فلاح مطلق است، و آن خير الأعمال است. و سالك بايد اين لطيفه الهيّه را با تكرار و تذكّر تامّ به قلب بفهماند و فطرت را بيدار كند؛ و پس از ورود به قلب، فطرت از جهت كمال و سعادت طلبى به آن اهميّت دهد و از آن محافظت و مراقبت نمايد و در تكرار
