مقاله ثالثه

مقارنات نماز

باب اوّل: بعض آداب اذان و اقامه

فصل اوّل: آداب اجماليّه

سالك الى الله در اذان بايد قلب و ديگر جنود را اعلان حضور در محضر دهد. و چون وقت حضور و ملاقات نزديك گرديده، آنها را مهيّا نمايد تا بى تهيّه اسباب و آداب وارد محضر مقدس نگردد. پس، سرّ اجمالى اذان، اعلان قوا براى حضور است. و ادب اجمالى آن، تنبّه به بزرگى مقام و خطر آن و عظمت محضر و حاضر؛ و تذلّل و فقر و فاقه و نقص و عجز ممكن از قيام به امر و قابليّت حضور در محضر است اگر لطف و رحمت حق (جلّ و علا) دستگيرى نكند و جبر نقص نفرمايد.
«اقامه» به پا داشتن قواى ملكوتيّه و ملكيّه است در محضر، و حاضر نمودن آنها است در حضور. و ادب آن، خوف و خشيت و حيا و خجلت و رجاء واثق به رحمت غير متناهيه است. سالك بايد در جميع فصول اذان و اقامه به قلبْ عظمت محضر و حضور و حاضر را بفهماند؛ و ذلّ و عجز و قصور خود را نصب العين قرار دهد تا خوف و خشيت حاصل آيد؛ و از طرفى رحمت واسعه و الطاف كريمانه را به قلب وانمود كند تا رجا و شوق حاصل آيد.
براى ما مقدم بر همه چيز آن است كه يأس از روح الله و قنوط از رحمة الله را، كه از جنود بزرگ ابليس و از القاءات شياطين انسى و جنّى است، از قلب بيرون كنيم؛ و گمان نكنيم كه اين مقاماتى است به قامت اشخاص خاصى بريده شده و دست آمال ما از آن كوتاه و پاى سير بشر