برو»، و در اين مدّت حتّى يك بار هم نگفت: «اى غلام دست او را بگير». چون جمله «دست او را بگير» حاكى از حالت رنج آور نابينايى بود، از اين رو آن تعبير را به كار نمى برد.
تا نيك ندانى كه سخن عين صواب است گر راست سخن گويى و در بند بمانى به زان كه دروغت دهد از بند رهايى(1)
بايد كه به گفتن دهن از هم نگشايى به زان كه دروغت دهد از بند رهايى(1) به زان كه دروغت دهد از بند رهايى(1)
9 . سخن مفيد گفتن. اميرالمؤمنين(عليه السلام) فرمود:
«خيرالقول ما نفع».(2)10 . تكيه كلامهاى زايد را با تمرين حذف كردن.
11 . در بين سخن ديگران حرف نزدن. سعدى گويد:
«هركه در پيشِ سخن ديگران افتد تا مايه فضلش بدانند، پايه جهلش بشناسند.
12 . در چند جا سخن گفتن مكروه است: تشييع جنازه، نزد مصيبت زده، قبرستان، نزد مريض، مجلس علم.
4 . آداب شنيدن
«گفتن و شنيدن»، دو خطِ ارتباطى با مردم است. به تعبير ديگر، دو نعمت بزرگ الهى، قدرت گويايى و شنوايى است كه سهم مهمى در ايجاد ارتباطهاى انسانى دارد و براى داشتن روابطى سالم و سودمند، نيازمند آنيم كه شيوه صحيح استفاده از «زبان» و «گوش» را مورد توجه قرار دهيم.
اميرالمؤمنين(عليه السلام) فرمود:
«عَوِّدْ اُذُنَك حُسنَ الاستماع»(4) ;
«إذا جَلَستَ إلى عالم فَكُن على أنْ تَسْمَعَ أحرص مِنك على أنْ تقول، وتَعلّم حُسْنَ الاستماع كما تَعلّمُ حُسن القول، ولا تقطع على أحد حديثَه».(5) 