3. آداب سخن گفتن

شخصيت آدمى از ميان كلمات و لغات و واجه هايى كه در حين سخن به كار مى برد پديدار مى شود. لذا انسانهاى بزرگ در بدترين شرايط به هيچ وجه حاضر نيستند زبان خود را با كلامى كه در خور شأن آنها نيست بيالايند.

آدمى مخفى است در زير زبان چون كه بادى پرده را درهم كشيد سرّ صحن خانه شد بر ما پديد
اين زبان پرده است به درگاه دهان سرّ صحن خانه شد بر ما پديد سرّ صحن خانه شد بر ما پديد

بايد كوشش كرد كه در گفت وگو، هم كلمات و الفاظ مؤدّبانه باشد و هم نحوه بيان، و در كنار اينها، وضع صوت و كيفيّت آهنگ و حركات سر و دست و چشم نيز بر وفق ادب باشد. برخى از آداب سخن گفتن عباتند از:

1 . سخن بايد كوتاه و جامع و خالى از زوائد باشد تا موجب نفرت شنونده نشود. اميرالمؤمنين على(عليه السلام)فرمود: «طوبى لمن أنفق الفضل من ماله و أمسك الفضل من كلامه».⁽¹⁾

2 . بجا و بموقع حرف زدن. گفته اند دو سال طول مى كشد تا بچه حرف زدن را بياموزد ولى سى سال طول مى كشد تا بداند كجا بايد حرف بزند.

3 . صدا را بلند نكردن. حضرت لقمان(عليه السلام) به فرزندش گويد: (واغْضُض مِن صَوتِكَ إنَّ أنْكرالاْصوات لَصوت الْحمير)⁽²⁾

4. حسن گفتار . قرآن مي فرمايد : (قولوا للناس حسنا)⁽³⁾ و (قل لعبادي يقولوا التي هي أحسن)⁽⁴⁾. اميرالمؤمنين على(عليه السلام) فرمود: «عوِّد لِسانَك لينَ الكلام وَ بذلَ السلام، يكثُر مُحِبّوك وَ يَقلّ مبغضوك»⁽⁵⁾; «عوّد لسانك حسن الكلام تأمن الملام».⁽⁶⁾

امام حسن عسكرى(عليه السلام)فرمود:

1 . بحار الأنوارج 71، ص 283، باب 78، ح 34.

2 . لقمان (31): 19.

3 . بقره(2): 83 .

4 . اسراء(17): 53 .

5 . شرح غرر الحكمج 4، ص 329.

6 . شرح غرر الحكمج 4، ص 329.