تبیان، دستیار زندگی

چگونه مطالعه کنیم؟

از عوامل عدم تمرکز در مطالعه تا راه های مطالعه صحیح

افرادی كه كتاب های متفرقه بی ترتیب مطالعه می كنند؛ امروز كتابی تاریخی، فردا كتابی روان شناسی، پس فردا كتابی سیاسی و روز دیگر كتابی دینی، هرگز استفاده ای نخواهند برد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
روش مطالعه
عدم تمرکز در مطالعه و حواس پرتی و همچنین ندانستن راه های مطالعه صحیح از جمله مشکلات امروز علاقمندان به کتاب و کتابخوانی است که در این نوشتار به ارائه راه حل هایی در این موضوع خواهیم پرداخت. «عدم تمركز حواس»، موضوعی است كه بسیاری از جوانان، به دلایل مختلفی، از آن رنج می برند. تمركز حواس در هر كاری از جمله مطالعه و درس خواندن - از ضروریات است. تمركز حواس، حالتی ذهنی و روانی است كه در آن تمام قوای حسی، روانی و فكری انسان، روی موضوع خاصی متمركز می شود و تضمین كننده امر یادگیری و انجام دادن صحیح كارها و رهایی از خطرات احتمالی است. در یك جمع بندی كلی، بیشتر افراد به دلائل زیر، با عدم تمركز فكر و حواس پرتی روبه رو می شوند:

1. كسانی كه خود را به انجام دادن كار یا مطالعه درسی مجبور می كنند؛ در حالی كه تمایل درونی چندانی به آن ندارند. در این صورت قوای ذهنی و روانی شان، به طور خودكار از آن موضوع دور شده و دچار حواس پرتی می گردند. این افراد ممكن است مدت ها با بی علاقگی، كارهایی را انجام دهند و یا به دنبال درس و رشته تحصیلی خاصی، تلاش هایی كنند و به عبارت دیگر خود را مجبور به انجام دادن آن كار یا مطالعه ببینند!

2. فشارهای روانی، از عوامل عمده پراكندگی فكری است. بیشتر افراد در مواجهه با موضوعی، اگر معتقد باشند زمان كافی برای حل آن ندارند و یا توانایی حل مسئله و كسب توفیق را در خود نبینند، دچار نگرانی و اضطراب می شوند و در نتیجه این ترس از شكست، افكار منفی، عدم اعتماد به نفس و خیال بافی های منفی گرایانه، توان عمل و ابتكار و خلاقیت را از آنان سلب می كند و به جای اینكه روی موضوع خاص متمركز شوند، بر ترس و احتمال شكست خود تمركز می كنند و یأس و ناامیدی بر آنها چیره و موجب حواس پرتی می گردد.

3. گاه بعضی از حوادث و اتفاقات، فضای روانی فرد را دچار اختلال می كند. مسائلی نظیر آنچه در زندگی شخصی، تحصیلی، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی و ... رخ می دهد، تمركز حواس را از بین می برد.

4. گاهی عدم رعایت بهداشت مطالعه و اصول و قوانین آن و بهره نگرفتن از روش مناسب، باعث خستگی جسمی و روانی شده و آمادگی روانی لازم برای مطالعه و درس را از بین می برد؛ در نتیجه احساس بی علاقگی و به دنبال آن عدم تمركز حواس، بر شخص مستولی می شود.

5. گوناگونی فعالیت های فرد - به خصوص اگر در توان او نباشد - باعث عدم تمركز حواس می شود.

* راه های مقابله با عوامل حواس پرتی
 برای مقابله با هر یك از عوامل یاد شده، باید به راه كار خاص و مناسب آن توجه كرد. نكات زیر می تواند به عنوان راه كارهای كلی، مؤثر واقع شود:
1. در ابتدا و قبل از هر چیز، برای تمام فعالیت های درسی و غیردرسی، برنامه ریزی كنید. اوقات شبانه روز را در یك جدول زمان بندی شده - از هنگام بیداری تا موقع خواب - یادداشت و برای هر كاری، زمان خاص و مناسب معین كنید. بكوشید طبق همان برنامه تنظیم شده، به فعالیت های مشخص (كلاس، مطالعه، استراحت، عبادت، ورزش و ...) بپردازید. زمان معینی را در طول روز، برای اندیشیدن درباره موضوعات مختلف با تخیلات و افكار مزاحم، اختصاص دهید. این كار حداقل دو فائده مهم دارد: نظم و انضباط در تمام فعالیت ها - حتی در اندیشه ها و افكارتان - راه پیدا می كند كه خود بسیار ارزشمند است و نیز اگر افكار مزاحم در غیر زمان معین، به سراغتان آمد و باعث حواس پرتی شما شد، می توانید به خود وعده بدهید كه زمان اندیشیدن در این باره، فلان زمان خاص و معین است. پس برای هر كار و فعالیتی وقتی، مشخص كنید و در آن زمان به هیچ امری، غیر از آن نپردازید.

2. اصول و قوانین لازم برای یك مطالعه سودمند را بشناسید و آن را به دقت رعایت كنید. در اینجا به چند مورد اشاره می شود:

 الف. با تبیین هدف خویش از مطالعه و درس خواندن، احساس نیاز و انگیزه برای مطالعه را در خود افزایش دهید.

 ب. به هنگام مطالعه یا حضور در كلاس، از افكار یأس آفرین، كسل كننده و غیرمنطقی بپرهیزید و همواره امید، قدرت و توانایی را در ذهن خود حفظ كنید.

 ج. هنگام مطالعه یا سر كلاس، كاغذ و قلمی داشته باشید و یادداشت بردارید یا مطالب را خلاصه كنید تا در فضای روانی درس و مطالعه قرار داشته باشید؛ نه اینكه به دنبال افكار و ذهنیات خود باشید.

 د. با پیش مطالعه وارد كلاس شوید و پرسش هایی كه درباره درس به ذهنتان می رسد، بلافاصله از استاد بپرسید. به خود اجازه ندهید سؤال مطرح شده، ذهنتان را به خود مشغول دارد و به تدریج از فضای روانی كلاس خارج شوید. با این روش ساده، می توانید فرایند تدریجی و محتوای درسی كلاس را پی گیری كنید و خود را در فضای درسی یا مطالعه قرار دهید.

ر. زمان و مكان مطالعه، باید از نظر فیزیكی و روانی، از شرایط مناسب برخوردار باشد و عامل حواس پرتی (نظیر سر و صداها، سرما و گرما و نور كم یا خیلی شدید) از محیط مطالعه حذف شود.

3. در صورتی كه گوناگونی كارها و فعالیت های غیردرسی، باعث عدم تمركز می شود، آنها را به حداقل ممكن برسانید و به خود بگویید: در این دوره و زمان، مهم ترین وظیفه و كار من، مطالعه و درس خواندن و ارتقاء سطح علمی است و فعالیت های جانبی متعدد، مزاحم وظیفه اصلی من است.

4. اگر مشكلات شخصی، اجتماعی، خانوادگی و ... باعث عدم تمركز حواستان می شود؛ بدانید كه:
الف. زندگی فردی هیچ شخصی، خالی از مشكل و ذهن هیچ فردی، به طور كامل خالی نیست. از طرف دیگر با صِرف فكر كردن و مشغولیت ذهنی درباره چنین مشكلاتی، هیچ دردی دوا نخواهد شد؛ پس به خود تلقین كنید كه هنگام درس یا مطالعه، ذهن خود را از آن مسائل برهانید.

ب. به هنگام مزاحمت آن افكار، به خود قول بدهید: در این باره خواهم اندیشید (و زمانی را برای این كار در شبانه روز اختصاص دهید).

ج. در صورت امكان به اتفاق یكی از دوستان خود، مطالعه یا مباحثه كنید.

5. در صورتی كه موضوع یا موضوعات خاص و محدودی، باعث حواس پرتی شما می شود، به دنبال راه حل مناسب آن باشید؛ چراكه این در حكم علت عدم تمركز حواس شما است. پس برای مقابله با آن، ابتدا علت و عامل اصلی را شناسایی كنید و در پی حذف یا تقلیل آن برآیید؛ ولی اگر موضوعات مختلف، باعث حواس پرتی شما می شود؛ به نكات چهارگانه بالا حتماً توجه كنید.

* روش مطالعه:
افرادی كه كتاب های متفرقه بی ترتیب مطالعه می كنند؛ امروز كتابی تاریخی، فردا كتابی روان شناسی، پس فردا كتابی سیاسی و روز دیگر كتابی دینی، هرگز استفاده ای نخواهند برد.

روش صحیح و متد صحیح در مطالعه این است كه:
اولا، انسان آگاهانه كتاب مورد مطالعه خود را بر حسب نیازمندی های شخصی خود انتخاب كند و مطالعه را در اختیار تصادف قرار ندهد كه كتابی به دستم افتاد و مطالعه كردم.

ثانیا، در مطالعه آن را به حافظه بسپارد_به مفهوم واقعی سپردن_ یعنی مطالب كتاب را بعد از مطالعه، از حافظه بخواهد ببیند تحویل گرفته یا خیر.

ثالثا، برای این كه مطالب خوب به حافظه سپرده شود، كافی نیست یك بار مطالعه ولو آن كه حافظه خیلی قوی و نیرومند تر باشد. حداقل دوبار مطالعه پشت سر هم برای یك حافظه قوی و بیش از دوبار برای حافظه های ضعیفتر، پشت سر هم لازم است.

رابعا، باید موضوعی باشد؛ یعنی هر چندی یكبار، موضوعی را برای تفكر انتخاب كند و در اطراف آن، یك سلسله مطالعات انجام دهد؛ كتابهای مربوطه را انتخاب كند، یادداشت كند، خلاصه و نتیجه مطالعات خود را بنویسید. پس از آن خلاصه و نتیجه را در یكی از قفسه های حافظه بگذارد. آن وقت است كه حداكثر بهره بردای را از حافظه كرده است، آن وقت است كه می توان گفت از نظر شخصی، در یك قسمت از نیروهای شخصی تحت اختیار خود، استعداد رهبری و مدیریت دارد. جمله معروف امیرالمومنین كه در نهج البلاغه است: «ان هذه القلوب تمل كما تمل الابدان فابتغوا لها طرائف الحكم» بیان نوعی متد و مدیریت، در مطالعه و تفكر است. (امامت و رهبری، صص 223 و 224)

منبع: خبر گزاری رسمی حوزه