مدیر مدارج علمی حوزه
به دنبال تعریف جدیدی از مدارک حوزه هستیم
مدیر مدارج علمی حوزه علمیه قم در گفت‌وگو مرکز خبر حوزه به تفصیل درباره اساس مدرک‌دهی به طلاب، تغییر در سطوح علمی حوزه، ضوابط تدوین پایاننامه و اقدامات انجام گرفته برای تسهیل پایاننامه نویسی در حوزه سخن گفت.
حجت‌الاسلام مشایخی در این گفت‌وگو، اداره مدارج علمی را زیرمجموعه معاونت آموزش حوزه دانست و اظهار داشت: این اداره از دو بخش اداری و علمی تشکیل شده است.
وی گفت: بخش اداری آن فعالیت‌های اجرایی را که منجر به تعیین موضوع پایاننامه، برگزاری جلسات داوری و اعطای مدرک و دانشنامه می‌شود بر عهده دارد و کاملاً زیر نظر معاونت آموزش حوزه می‌باشد.
مدیر مدارج علمی حوزه افزود: بخش علمی و تخصصی، پشتوانه اعتباری مدارج محسوب می‌شود که مستند به شورای عالی حوزه علمیه قم است.
وی ابراز داشت: شورایی به نام شورای مدارک در شورای عالی حوزه ایجاد شده است که عالی‌ترین مرجع تصویب مقررات، قوانین و امور مربوط به مدارج علمی است.
حجت‌الاسلام مشایخی با بیان اینکه مدیر حوزه علمیه، ریاست این شورای ده نفره را عهده‌دار است گفت: در حال حاضر علاوه بر آیت‌الله مقتدایی مدیر حوزه علمیه، حجج‌اسلام والمسلمین آقایان حسینی بوشهری، غروی و رجبی از سوی شورای عالی حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین نظری‌شاهرودی از سوی حوزه علمیه خواهران و حجج‌اسلام والمسلمین فیاضی و ربانی گلپایگانی به عنوان کارشناس، حجت‌الاسلام والمسلمین عماد معاون پژوهش حوزه علمیه، حجت‌الاسلام والمسلمین عباسی معاون آموزش حوزه و مدیر مدارج علمی، اعضای شورای مدارک به شمار می‌روند.
وی تعیین کمیته‌های علمی و تخصصی را از وظایف شورای مدارک دانست و اظهار داشت: گذرگاه اصلی مدارک، کمیته‌های علمی‌اند که حکم هیأت‌های علمی را برای مدارک دارند و همه اینها در مرکز مدیریت مستقرند.
حجت‌الاسلام مشایخی افزود: اعضای کمیته‌ها را معاونت آموزش با همکاری مدیریت مدارج به شورای مدارک پیشنهاد می‌دهد.
وی با اشاره به فعالیت 5 کمیته فقه و اصول، حقوق و قضاء، تبلیغ و معارف، فلسفه و کلام و تفسیر و علوم قرآن از آغاز گفت: به جهت تسریع در کار طلاب و تخصصی‌تر شدن امور، برخی کمیته‌ها را تفکیک و برخی دیگر را به اقتضای نیاز، اضافه نموده‌ایم.
مدیر مدارج علمی لازمه، ایجاد کمیته علمی را تصویب شورای مدارک و تایید نهایی شورای عالی دانست و ابراز داشت: اخیراً کمیته فقه را از اصول تفکیک و فقه را نیز به معاملات و عبادات تقسیم کرده‌ایم.
وی افزود: همچنین کمیته‌های تاریخ، فرق و مذاهب، اخلاق و تربیت و ادبیات عرب نیز اضافه شده است که اینها در شورای مدارک به تصویب رسیده است و برای تصویب نهایی باید در شورای عالی حوزه مطرح شود.
حجت‌الاسلام مشایخی به وجود تعداد قابل وجهی از پایان‌نامه‌ها در زمینه روانشناسی، جامعه‌شناسی، مدیریت و علوم سیاسی اشاره کرد و گفت: از آنجا که تشکیل کمیته‌ها بر اساس آموزش‌های حوزوی انجام می‌گیرد و در حال حاضر رشته‌های تخصصی این موضوعات به صورت رسمی در حوزه ارایه نمی‌شود، تمام این مباحث با حضور افراد متخصص در کمیته تبلیغ و معارف طرح می‌شود.
وی با اعلام اینکه طلاب برای اخذ مدارک سطوح سه و چهار موظف به تدوین پایاننامه می‌باشند بیان داشت: اصل موضوع پایاننامه باید در کمیته علمی تصویب شود.
مدیر مدارج علمی حوزه با اشاره به تشکیل دبیرخانه کمیته‌های علمی گفت: بر این اساس یک دبیر از سوی مدیریت مدارج علمی، امور کمیته‌ها را مورد پشتیبانی قرار می‌دهد و بین طلاب و کمیته علمی ارتباط برقرار می‌کند تا درخواست‌ها و انتظارات آنها منتقل شود.
وی تعیین استاد راهنما و مشاور را از دیگر وظایف کمیته‌های علمی برشمرد و افزود: پس از تصویب طرح نامه در کمیته مورد نظر، تدوین پایاننامه آغاز می‌شود و اگر استاد راهنما و مشاور، پایاننامه را آماده دفاع دانستند، کمیته علمی برای این کار دو داور مشخص می‌کند.
حجت‌الاسلام مشایخی گفت: طلاب حدود 18 ماه برای تدوین پایاننامه فرصت دارند که طبق نظر کمیته از 6 ماه تا یکسال تمدید می‌شود.
وی از به روز کردن برگزاری جلسات دفاعیه خبر داد و اظهار داشت: متاسفانه پیش از این گاهی طلاب 6 ماه تا یکسال منتظر برگزاری جلسه دفاعیه می‌ماندند که با اختصاص دو نیرو به صورت تمام وقت برای این امر به صورت جدی تصمیم گرفته‌‌ایم تا طلاب از سرگردانی و معطلی در این زمینه رهایی یابند.
مدیر مدارج علمی حوزه، حداقل نمره قبولی پایان‌نامه‌ها را چهارده اعلام کرد و افزود: در صورت کسب نمره قبولی، کار به قسمت صدور مدرک و دانشنامه می‌رود.
وی با اشاره به استعلام از معاونت آمار و بررسی حوزه درباره شخصیت، اخلاق و رفتار متقاضی مدارج علمی قبل از اعطای دانشنامه تصریح کرد: یکی از معضلات موجود در این زمینه، به طول انجامیدن پاسخ استعلام است.
حجت‌الاسلام مشایخی افزود: البته این کار برای طلاب سطوح سه و چهار، حین تدوین پایاننامه آنها انجام می‌گیرد و لذا مشکلی در این باره وجود ندارد، اما برای طلاب متقاضی مدارک سطوح یک و دو این گونه نیست.
وی گفت: گاهی استعلام برخی از طلاب 10 ماه یا یک سال به طول می‌انجامد و حتی موردی داشته‌ایم که سه سال به طول انجامیده است.
حجت‌الاسلام مشایخی اظهار داشت: با حجت‌الاسلام والمسلمین منتظری، معاون آمار و بررسی حوزه وارد مذاکره شده‌ایم تا ان‌شاء‌الله با در نظر گرفتن تمهیداتی این کار بیش از 10 روز به طول نینجامد.
وی با بیان اینکه گواهی مدارک علمی به امضای مدیر و معاون آموزش حوزه می‌رسد گفت: اگر نمره قبولی پس از جلسه دفاعیه کسب نشود، تمام مراحل باید از ابتدا انجام بگیرد.
مدیر مدارج علمی حوزه افزود: البته گاهی طلبه نمره قبولی را می‌آورد، منتها منوط به برخی اصطلاحات و تعیین فردی که این اصلاحات را تایید می‌کند می‌شود که دانشنامه پس از انجام اصلاحات، اعطا می‌شود.
وی کمبود موضوع و استاد راهنما و ازدیاد پرونده در کمیته‌ها را از مشکلات پایاننامه نویسی طلاب دانست و ابراز داشت: به دنبال تدوین بانک اطلاعات موضوعی هستیم تا به تصویب کمیته‌ها برسد و طلاب با مشکل انتخاب موضوع مواجه نشوند.
حجت‌الاسلام مشایخی یادآور شد: طلبه‌ای 2 سال است که موضوع پیشنهاد می‌دهد و کمیته رد می‌کند و کسی نیست که در این زمینه به وی مشاوره بدهد.
وی از شناسایی و تدوین بانک اطلاعات اساتید راهنما خبر داد و افزود: این امر با توجه به بیوگرافی و تخصص‌ها و سوابق علمی اساتید انجام خواهد گرفت.
مدیر مدارج علمی در خصوص مشکل ازدیاد پرونده در کمیته‌ها گفت: با تکثیر کمیته‌ها به دنبال تقلیل بار کمیته‌ها هستیم تا معطلی طلاب کاهش یابد.
وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در ارزیابی پایاننامههای حوزوی گفت: به دلیل اینکه روش آموزشی خاصی برای شیوه‌های تحقیق و پایان‌نامه‌نویسی وجود نداشته است، همواره در خصوص پایاننامه نویسی با مشکلات مواجه بوده‌ایم.
حجت‌الاسلام مشایخی افزود: اخیراً برنامه‌ریزی شده است که برای هر سطح، تحقیقات پایانی در نظر بگیریم تا طلبه، تمرین و ممارست داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: پایاننامههای حوزوی از حیث محتوی، قوی و غنی است منتها از حیث روش این گونه نیست که باید تقویت شود.
این محقق حوزوی با اشاره به برپایی کارگاه‌های پایاننامه نویسی در سال‌های اخیر گفت: طلاب پس از شرکت در این کارگاه‌ها مجاز به ثبت‌‌نام برای اخذ موضوع می‌شوند.
وی امر پایاننامه نویسی را متناسب با ظرفیت آموزشی و تحصیلی دانست و خاطرنشان کرد: ما اگر ظرفیت‌های آموزشی را تقویت و جنبه‌های مورد انتظار در پایاننامه نویس را در سیستم آموزشی منعکس کنیم، می‌توانیم توقع تقویت پایان‌نامه‌ها را داشته باشیم.
حجت‌الاسلام مشایخی همچنین به قانون تلبس به لباس روحانیت به عنوان شرط اعطای مدارک سطوح سه و چهار اشاره و تصریح کرد: طلاب با اخذ مدرک رسمی حوزه دارای شأن و جایگاه و منزلت اجتماعی خاصی به عنوان یک طلبه می‌شوند و ما از طلبه، یک مفهوم خاصی را در نظر می‌گیریم.
وی با بیان اینکه این امر یک موضوع جا افتاده در بسیاری از تشکیلات و صنف‌هاست گفت: حتی در روحانیت مسیحی هم این نکته مد نظر است.
مدیر مراجع علمی حوزه گفت: به عنوان مثال یک ارتشی که با استفاده از امکانات ارتش به سطوح عالی نظامی دست یافته و همان شأن و منزلت را از حیث درجات نظامی در جامعه داراست، نمی‌تواند و اجازه ندارد نسبت به لباس نظامی بی‌توجه باشد.
وی خاطرنشان کرد: البته یک فرد می‌تواند در حوزه تحصیل کند و مجتهد تام شود، اما وقتی ما به عنوان یک سازمان می‌خواهیم معّرف فردی باشیم و اعتبار بدهیم، قاعدتاً باید موازین را رعایت کنیم و تلبس یکی از این موازین است.
حجت‌الاسلام مشایخی افزود: حوزه بر خلاف دانشگاه، صرفاً یک رسانه آموزشی نیست، بلکه به عنوان یک نهاد آموزشی ارزشمندانه مطرح است و مهمترین ارزش، همین لباس روحانیت است.
وی خاطرنشان کرد: شما اگر لباس روحانیت را از یک روحانی بگیری، کارکرد وی را از او گرفته‌ای و اگر حوزه، تنها به جنبه‌های آموزشی و علمی توجه داشت، شرط تلبس موجه به نظر می‌رسید.
مدیر مدارج علمی حوزه اظهار داشت: اگر یک طلبه، استاندار هم بشود از کارکردهای خاص برخوردار بوده و عنصر تبلیغ از یک روحانی جدا نمی‌شود.
وی ابراز عقیده کرد: یک طلبه پژوهشگر، تنها یک پژوهشگر نیست، بلکه از ارزش‌های تبلیغی خود در جامعه برخوردار است.
حجت‌الاسلام مشایخی اعلام کرد: البته کمیسیون خاص در برخی موارد به دلیل وجود شرایط خاص اجازه صدور مدرک به طلاب فاقد لباس روحانی را می‌دهد.
وی در این گفت‌وگو همچنین به اصل مدرک دادن در حوزه‌های علمیه اشاره و تصریح کرد: دو نگاه علمی و ارتزاقی در این زمینه وجو دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد.
مدیر مدارج علمی حوزه با شاره به پیشینه ارایه مدارک به حوزویان یادآور شد: در یک مقطع زمانی به عنوان یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر به این مسئله نگاه شد، زیرا به دلیل وجود قوانین اداری و استخدامی، عدم اعطای مدرک منجر به عدم حضور طلاب در جامعه به خصوص بخش‌های فرهنگی می‌شد.
وی افزود: از این رو شورای عالی انقلاب فرهنگی علی‌رغم اینکه معتقد بودند نمی‌توان سطوح حوزوی را با مقاطع دانشگاهی مقایسه کرد، به جهت رفع این موانع، مراتبی را طبق مصوبه‌ای تعیین می‌کردند.
حجت‌الاسلام مشایخی ادامه داد: در مراحل بعدی، مباحثی فراتر از موضوع استخدام در ادارات مطرح شد و لذا بعد علمی این مدارک قوت گرفت.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به کیفی و تخصصی شدن کمیته‌های علمی در حوزه، نگاه به مدارک یک نگاه کاملاً علمی است.
مدیر مدارج علمی اظهار داشت: طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی، کلیه شئون مربوط به اعتبار بخشی علمی و مدرجی در حوزه به عهده شورای عالی حوزه است، و این شورا تنها مرجع تعیین اعتبار مدارک است.
وی افزود: به دلیل اینکه امر ارتباطات علمی در کشور نوعاً بر اساس مدارک دانشگاهی صورت می‌گیرد، همطراز سطوح حوزوی با این مدارک را در نظر می‌گیرند.
حجت‌الاسلام مشایخی تاکید کرد: حوزه یک مجمع عالی آموزشی و تربیتی است که دانشگاه‌ها در بستر آن رشد کرده‌اند و ما برای خودمان یکسری اعتبارات ذاتی داریم.
وی یادآور شد: در جهان غرب هم دانشگاه در بستر و ظرف حوزه‌ها تولد و رشد یافته‌اند لذا باید مدارج خودمان را از خودمان داشته باشیم نه اینکه از جایی عاریه بگیریم.
مدیر مدارج علمی حوزه اعلام کرد: به دنبال تعریف جدیدی از مراحل مدرک در حوزه هستیم و ما می‌توانیم یک الگوی معتبر و مستقل را در حوزه ایجاد و بر اساس آن حرکت کنیم و طرح این کار هم‌اکنون در حال انجام است.
