بیداری مسلمانان
هبت الدین همگام با پیشر فت های علمی در حوزه کهنسال حریم امام علی علیه السلام، بيش از هر چيز به بيداري مسلمانان ميانديشيد.بنابر این با شيخ محمد عبده، مفتي مصر، سيد محمد رضا دانشور شهره جهان اسلام و صاحب مجله «النهار» و گردانندگان مجلات «المقتطف» و «الهلال» ارتباط برقرار ساخته،ميان مراكز فرهنگي شيعه و سنّي در عراق، مصر و سوريه پيوندي ناگسستني پديد آورد و با انتشار مقالهها، شعرها و گزارشهاي روشنگر در مجلات جهان عرب هدف بلند بيداري و اتحاد مسلمانان را دنبال كرد.
در 1328 ق. تلاشهاي خستگي ناپذير دانشور مصلح جهان اسلام به بار نشست و نخستين شماره ماهنامه ديني، فلسفي و علمي «العلم» انتشار يافت. سید سامراء اندیشه هایش را در قالب این نشریه در اختیار دانشجویان، اساتید حوزه علمیه و مردم کوچه و بازار قرار می داد.البته پس از انتشار مقاله «نادرست بودن نقل و انتقال جنازه ها» سیل نامه های دانشوران مقدس و پیروانشان کارکنان نشریه را در نومیدی فرو برد، ولی هبت الدین بدون هیچ عقب نشینی بر موضع خویش استوار ماند. هرچند روزگار در نجف بر فقیه سامراء دشوار نمی گذشت و او همچنان مجله وزین «العلم» را منتشر می ساخت، ولی خبری در یکی از مجلات چاپ شده بود که مسیر زندگی هبت الدین و سرنوشت مجله «العلم» را به گونه ای دیگر تصویر کرد.
خبر های گوناگون در مجلات، روان آسمانی فقیه سامراء را به تلاشی فزونتر فرا می خواند. تا آنکه خبر ناگوار پیوستن گروهی از مردم مسلمان بحرین به آئین ترسایان،مسیری تازه و دشوار پیش رویش گذاشت. ماهنامه «العلم» دو سال بود که منتشر منتشر می شد؛ولي با خبر پيوستن گروهي از مسلمانان بحرين به آيين ترسايان دفتر مجله برای همیشه بسته شد و همزمان با رمضان 1330 ه.ق هبت الدين راه دیار بحرين در پیش گرفت و روانه آنجا شد. اقامت ایشان در بحرین دو ماه به درازا کشید. وی ضمن پژوهش های فراوان در باره عملیات مبلغان مسیحی، با افتتاح دو مدرسه اسلامي به نامهای «اصلاح» و «اسلام»، ساختمان ويژه براي ارشاد ناآگاهان تأسیس کرد و طی سخنرانيها و نشستهاي علمي فراوان سرانجام جمع ترسايان بحرين را پراكنده ساخته، مؤمنان آن سامان را قدرتي تازه بخشيد.
آن گاه راه هندوستان پيش گرفت تا پس از گفتگوهاي سازنده با دين باوران هند و تشكيل انجمنهاي مذهبي، رهسپار ژاپن شود؛ ولي ديدار با سيد جلال الدين مؤيد الاسلام حسين كاشاني، نويسنده روزنامه حبل المتين، در كلكته مسيرش را دگرگون ساخت.
مؤيد الاسلام در آن سالهاي بحراني، كه شمارش معكوس جنگ نخست جهاني آغاز شده بود، سفر به ژاپن را سودمند نميدانست. بنابراين
هبت الدين راه يمن پيش گرفته، از آن جا به حجاز شتافت و سرانجام پس از اصلاحات در آن سرزمينها به نجف بازگشت. او بر آن بود در هر شهر و ديار انجمن مذهبي سازمان داده، آنها را با انجمن مركزي نجف به يكديگر پيوند دهد تا به هنگام نياز نيروهاي پاكدل شتابان وارد عمل شده از مرزهاي اعتقادي دين پاسداري كنند. ولي دريغ كه آتش نبرد جهاني همه تلاش هایش را خاكستر ساخت.منابع:
1. کتاب هبت الدين شهرستاني.
2. کتاب اسلام و هيئت.
تهیه: گروه حوزه علمیه
