53. ترجمه آلمانى قرآن.
بهترين ترجمه هاى آلمانى قرآن ترجمه اولمان، ترجمه هنينگ، و
اخيرا ترجمه همراه با توضيحات و واژه نما (كونكوردانس) اثر رودى پارت است.
54. ترجمه روسى قرآن.
بهترين ترجمه هاى روسى قرآن يكى ترجمه كراچفسكى است، و
ديگرى كه در سال جارى (1374ش. ) انتشار يافته است ترجمه پرفسور عثمانوف.
55. اولين مفسر قرآن حضرت رسول(ص) هستند و نمونه اى از تفسيرهاى ايشان، با ترتيب
سوره به سوره در كتاب اتقان سيوطى نقل شده است.
نيز بسيارى از احاديث از ايشان نقل
شده است كه روشنگر آيات قرآنى است و احاديث تفسيرى نام دارد.
56. پس از رسول الله(ص) بزرگ ترين قرآن شناس و مفسر جامعه اسلامى درصدر اسلام،
حضرت على بن ابى طالب(ع) است كه سوگند ياد فرموده است كه اگر بخواهم تفسير سوره
حمد را درحدى كه هفتاد بار شتر باشد، بيان مى دارم.
هم چنين ايشان از حافظان قرآن و
كاتبان وحى بوده است و مصحف خود را در فاصله اى كمتر از يك هفته پس از وفات
رسول الله(ص) جمع كرد.
ولى چون داراى توضيحات و اضافات تفسيرى بود و فى المثل نام
منافقان را كه در قرآن با اشاره و بدون نام آمده است، بالصراحه معلوم مى كرد و نظاير اين، آن
جمع و تدوين را كه برحسب نزول بود از ايشان نپذيرفتند.
حضرت ابتدا آزرده شدند; ولى
سپس با ديدن روشمندى و اتقان شيوه كار گروه زيدبن ثابت در عهد عثمان و كمال دقت و
مراقبتى كه در تدوين مصحف امام (مصاحف عثمانى) به كار رفته بود آن را پذيرفتند و
مصحف خود را ظاهر نساختند و فرمودند: اگر همان مسؤوليتى كه به عثمان داده شد به من
داده مى شد من نيز در جمع و تدوين قرآن همان كار را مى كردم.
57. پس از حضرت رسول و حضرت على(ع) بزرگ ترين قرآن شناس جامعه صدر اسلامى ابن
عباس (عبدالله بن عباس) صحابى گرانقدر و شاگرد حضرت على(ع) بوده است كه اقوال
تفسيرى او كه در دل تفسير طبرى آمده بوده است، به صورت مستقل جمع شده و به كوشش
فيروزآبادى صاحب قاموس تحت عنوان تنوير المقباس فى تفسير ابن عباس مدون گرديده و
در عصر جديد انتشار يافته است.
58. پس از ابن عباس شاگرد بزرگش مجاهد، مفسرى بزرگ است و گويند سى بار قرآن كريم را
به درس و تفسير نزد ابن عباس دوره كرده بود و به روايتى شاگرد حضرت على(ع) هم بوده
است.
در سال هاى اخير تفسير او در دو مجلد به طبع رسيده است.
59. مهم ترين تفسير قديم جهان اسلام تفسير طبرى مورخ و محدث بزرگ ايرانى است
(متوفى 310ق. ) كه به جامع البيان معروف است و در سى مجلد به طبع رسيده است.
اين
تفسير قديم ترين و مهم ترين تفسير نقلى يا ماثور جهان اسلام هم شمرده مى شود.
60. قديم ترين تفسيرهاى شيعه يكى تفسير على بن ابراهيم قمى است كه در دو مجلد به
طبع رسيده است; و ديگر تفسير فرات كوفى كه آن نيز طبع منقحى دارد.
قمى و كوفى از
رجال اواخر قرن سوم و اوايل قرن چهارم هجرى اند.
