تبیان، دستیار زندگی

که هر کدام متعلق يک يا چند ميل فطري ديگر( غير از ميل به شناخت حقايق) است در گرو شناختهاي خاصي مي باشد. چنانکه بهره مندي از نعمتهاي گوناگون مادي و دنيوي، مرهون تلاشهاي علمي است و پيشرفت علوم تجربي کمک فراواني به دستيابي انسان به خواسته هايش مي کند. و در صورتي که دين نيز بتواند کمکي به تامين خواسته ها و منافع و مصالح انسان بکند و جلو زيانها و خطرها را بگيرد براي وي مطلوب خواهد بود و غريزه منفعت طلبي و گريز از زيان، عامل ديگري براي پژوهش درباره دين شمرده خواهد شد.ولي با توجه به وسعت دايره دانستنيها و فراهم نبودن شرايط کافي براي شناختن همه حقايق، ممکن است انسان، مسائلي را براي پژوهش برگزيند که حل آنها آسانتر و نتايج آنها محسوستر وسهل الوصولتر باشد و از بررسي مسائل مربوط به دين، به گمان اينکه حل آنها دشوار است يا نتايج علمي مهمي ندارد خودداري کند. از اينروي، بايد توضيح داده شود که مسائل ديني از اهميت ويژه اي برخوردار است بلکه پژوهش درباره هيچ موضوعي ارزش بررسي و تحقيق پيرامون اين موضوعات را ندارد.

يادآوري مي کنيم که بعضي از روانشناسان و روانکاوانرجوع کنيد به کتاب حس مذهبي و کتاب انسان موجود ناشناخته و کتاب دين وروان. معتقدند که اساسا خداپرستي، يک خواست فطري مستقل است و منشاء آن را «حس ديني» مي نامند و آن را در کنار حس کنجکاوي و حس نيکي و حس زيبايي. بعد چهارمي براي روح انسان به حساب مي آورند.

ايشان با استفاده از شواهد تاريخي و ديرينه شناسي، خاطر نشان مي کنند که خداپرستي همواره به نوعي در ميان انسانها وجود داشته، و همين همگاني و هميشگي بودن ، نشانه فطري بودن آنست.

البته معناي عموميت گرايش فطري ، اين است که هميشه در همه افراد، زنده و بيدار باشد و انسان را آگاهانه بسوي مطلوب خودش برانگيزاند. بلکه ممکن است تحت تاثير عوامل محيطي و تربيتهاي ناصحيص، بصورت خفته و غير فعال درآيد. يا از مسير صحيح خودش منحرف گردد چنانکه در مورد ساير غرايز هم، چنين خفتنها و سرکوفتگيها و انحرافات، کمابيش يافت مي شود.