مقدمه

يکي از مسائلي که پيرامون رابطه ايمان و عمل صالح با سعادت اخروي، و متقابلا رابطه کفر و عصيان با شقاوت ابدي، مطرح مي شود اين است که: آيا رابطه هر لحظه ايمان يا کفر با نتيجه اخروي آن، و همچنين رابطه هر کار نيک و بد با پاداش و کيفرش قطعي و ثابت و تغيير ناپذير است يا اينکه به گونه اي قابل تغيير مي باشد، مثلا مي توان اثر گناهي را با کار نيکي جبران کرد يا بالعکس اثر کار نيکي را با گناهي از بين برد؟ و آيا کساني که بخشي از عمر خود را با کفر و عصيان، و بخش ديگري را با ايمان و اطاعت، سپري کرده اند مدتي گرفتار کيفر، و مدتي ديگر برخوردار از پاداش خواهند بو، يا حاصل جمع جبري آنها تعيين کننده خوشبختي يا بدبختي انسان در جهان جاوداني است يا مطلب به گونه ديگري است؟

اين مساله در واقع، همسان مساله «حبط و تکفير» (1) است که از ديرباز مورد بحث و گفتگوي متکلمان اشعري و معتزلي بوده و ما در اين درس، ديدگاه شيعه را بطور خلاصه، بيان خواهيم کرد.

رابطه ايمان و کفر

در درسهاي قبلي دانستيم که هيچ کار خوبي بدون ايمان به اصول اعتقادي، موجب

1. حبط و تکفير، دو اصطلاح قرآني است که اولي به معناي بي اثر شدن کارهاي نيک، و دومي به معناي جبران گناهان است.