اهداف بعثت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله
بزرگ ترین حادثه تاریخ بشر، بعثت پیامبران خداست. پیامبران الهى براى اصلاح سه عضو از وجود انسان فرستاده شده اند، زیرا بى شك، سعادت دنیا و آخرت انسان و خرابى دنیا و آخرت او در صلاح و فساد سه عضو است.
هدف اوّل: حركت عقلى
اصلاح عقل، رشد فكر انسان و قرار دادن اندیشه او در مسیر صحیح و سلامت است، زیرا انسان مى تواند در سایه نبوت، از نظر فكر به جایى برسد كه فقط فكر خیر و اندیشه پاك داشته باشد و در مغز او نقشه صلاح و پاكى باشد، چرا كه اگر درِ هر دانشى را به روى فكر بشر باز كنند،این تابلوى ارزنده از رسول گرامى اسلام صلی الله علیه و آله باقى مانده است كه:
«اطلبوا العلم من المهد الى اللحد»[1] از گهواره تا گور، زمان دانشجویى است و از گور به بعد، زمان برداشت محصولات دانش است ؛ «الدنیا مزرعة الآخرة»[2]
هركسى را كه نزد ایشان تعریف مى كردند، دو پرسش مى فرمود، اگر مثبت بود، مى گفت: تعریف شما درست است، اگرنه، مى فرمود: عقل او چگونه است؟ یا درباره مرگ چگونه فكر مى كند؟ آیا او با عینك مادى به دنیا مى نگرد یا اعماق عالم را مى بیند؟ انبیاء به عقل انسان ها حركت مى دهند و دنیاى وسیعى را در برابر اندیشه آنها باز مى كنند.
حكمت جنگ پیامبر صلی الله علیه و آله با كفر:
یكى از یاران پیامبر صلی الله علیه و آله گفته است: در حمله به مملكت كفر، سردار مشركان پرسید: علت حمله شما به مملكت ما چیست؟ گفتم: شما خیال كردید مابراى خاك آمده ایم، ما در حجاز خاك داشتیم. شما خیال كردید ما براى پول آمدیم، ما تازه از بردگى پول نجات پیدا كرده ایم. گفت: «لِنُخرج العباد من عبادة العباد الى عبادة اللّه »[3] آمدیم تا شما را از اسارت شاهان و امپراطوران و قیصرها نجات دهیم.
« الم ذَلِكَ الْكِتَابُ لاَ رَیْبَ فِیهِ هُدىً لِلْمُتَّقِینَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ وَیُقِیمُونَ الصَّلَوةَ وَمِمَّا رَزَقْنَهُمْ یُنْفِقُونَ وَالَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَیْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِن قَبْلِك»[4] نبوت به دلیل حركت عقلى مردم به آنها عطا شد و خداوند برمردم منت گذاشته است.
هدف دوم بعثت (اصلاح قلب)
اما هدف دوم نبوت و بعثت انبیاء، براى اصلاح قلب مردم بوده است. مردم ممكن است عقل خود را از علم پُر كنند، اما به قول شاعران قدیم، دزدى از آب درآید كه با چراغ به زندگى مردم بزند.
چو دزدى با چراغ آیدگزیده تر برد كالا
اگر عقل درستى نباشد و اگر قلب با واقعیات الهى كنترل نشود، عقل با علم به خنجر تیزى تبدیل خواهد شد كه از پشت به هر كسى مى زند. نبوت تنها بر علم تكیه ندارد. قرآن مى فرماید: «وَمَا یَعْقِلُهَا إِلاَّ الْعَالِمُونَ »[5] ولى جز اهل معرفت و دانش در آنها تعقّل نمى كنند.
در جاى دیگر مى فرماید:
« یَوْمَ لاَ یَنفَعُ مَالٌ وَلاَ بَنُونَ إِلاَّ مَنْ أَتَى اللّه َ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ »[6] روزى كه هیچ مال و اولادى سود نمى دهد ، مگر كسى كه دلى سالم[از رذایل وخبایث] به پیشگاه خدا بیاورد.
یكى ازعقل هاى پرقدرت كه ضررش از حیوانات شرور براى بشر بدتر بوده است، در سوره اعراف و جمعه از دانشمند زمان بنى اسرائیل كه قلب خود را كنترل نمى كردند، به سگ هار تعبیر مى كند.
« فَمَثَلُهُ كَمَثَلِ الْكَلْبِ إِن تَحْمِلْ عَلَیْهِ یَلْهَثْ أَوْ تَتْرُكْهُ یَلْهَثْ »[7] پس داستانش چون داستان سگ است[كه] اگر به او هجوم برى ، زبان از كام بیرون مى آورد ، واگر به حال خودش واگذارى[باز هم] زبان از كام بیرون مى آورد.
آیا كسانى كه از زمان فتحعلى شاه تا بهمن 57 كشور را به باد دادند، بى سوادهاى این مملكت بودند؟ سیصد سال در این كشور قرارداد استعمارى امضا شد و قراردادها هم در ایران و هم در انگلستان است، قراردادها را هم یا مهندسان یا دكترها امضا كرده اند. در تمام دوره حكومت قاجار، فقط چند نفر قرارداد را امضا نكردند؟ یكى قائم مقام فراهانى، چه قدر حاكم بوده است؟ یكى میرزا تقى خان امیركبیر و دیگرى هم شهید شیخ فضل اللّه نورى و در این اواخر هم در چند دوره مجلس، سید حسن مدرس بود، اما كسى كه از همه قوى تر در برابر گرگ استعمار ایستاد، رهبر كبیر انقلاب بود.
هدف سوم بعثت (اصلاح نفس)
سومین هدف انبیاء براى اصلاح نفس و به تعبیر ساده تر، اصلاح اخلاق و آراستن مردم به صفات الهى با تأكید بر اخلاق الهى است. دستورهاى مهمى هم كه در جانب عقل است، در اصلاح قلب و نفس است كه این دستورها در یك مجموعه وسیعى در قرآن، گنجانده شده است. در كتاب « الذریعة الى تصانیف الشیعة » نام كتاب هایى كه براى اصلاح قلب، عقل و نفس است از الف تا یاء آمده است. كتاب « أعیان الشیعة » براى شناخت نویسندگان آن در شصت جلد، دانشمندانى را كه از راه قرآن و روایات براى اصلاح قلب و عقل و نفس اقدام كرده اند، نام مى برد. پیشنهاداتى كه پیامبر صلی الله علیه و آله براى اصلاح این سه ناحیه دارد، 24 مسئله است.
سفارش پیامبر صلی الله علیه و آله به ترك گناهان
«أوصیك بتقوى اللّه »[8] ؛ سفارش مى كنم كه رابطه خود را با همه گناهان، به ویژه گناهان كبیره قطع كنید.
امیرالمؤمنین علیه السلام خطبه اى در نهج البلاغه درباره زهد و ورع و محرمات دارند. دراین خطبه مى فرماید: «به آن چه شما را دعوت كردم و آن این كه با گناهان كبیره ترك رابطه كنید»[9]. امام صادق علیه السلام علنى مى فرماید: «گناهان كبیره گناهانى هستند كه قرآن مجید به آن وعده حتمى آتش داده است. ربا گناه كبیره است، زنا گناه كبیره است كه در قرآن مانند ربا به آن وعده آتش داده شده است. شراب و قمار با شرط و بدون شرط با پول، موسیقى حرام، خوردن مال یتیم و ظلم به حق مردم، به امید كَرَم خدا معصیت كردن، گناه كبیره است. به این امید هم وعده آتش داده شده است كه هر كس تقوا پیشه كند، هم در دنیا و هم در آخرت منفعت آن را مى برد»[10]
[1]. كشف الظنون: 1/78.
[2]. عوالى اللآلى: 1/267، حدیث 66 ؛ غنائم الأیام: 3/521.
[3]. تاریخ الطبرى: 3/34 ؛ البدایة والنهایة: 7/46.
[4]. بقره (2): 1 ـ 4.
[5]. عنكبوت (29): 43.
[6]. شعراء (26): 88 ـ 89.
[7]. اعراف (7): 176.
[8]. الخصال، شیخ صدوق: 525.
[9]. نهج البلاغة، خطبه 81.
[10]. ثواب الأعمال: 130.
[11]. تحف العقول: 26 ؛ بحار الأنوار: 77/127، حدیث 33 (سفارشات به معاذ بن جبل)
منبع: پرتال پژوهشکده باقرالعلوم
