نقش فقه فقط ترسیم کننده خطوط قرمز نیست
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، دومین دوره طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی ۱۵ تا ۲۹ مردادماه با حضور بیش از ۳۰۰ نخبه علوم انسانی در مقطع کارشناسی در سراسر کشور با حضور اساتید برجسته حوزه و دانشگاه در دهکده وسف قم در حال برگزاری است، در این دوره هر روز یک استاد سخنرانی می‌کند.
در روز ششم این دوره حجت الاسلام احمد واعظی، رئیس دفترتبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با موضوع «جایگاه دین در عرصه سیاست واجتماع» به سخنرانی پرداخت.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم در این نشست با بیان اینکه عقلانیت سکولار غالباً در سیمای مکاتب فلسفی نمود پیدا کرده است و اینگونه نیست مکاتب سکولار در یک غالب بروز کند، اظهار کرد: عقلانیت سکولار یک رویکرد است و عقلانیت سکولار یعنی اتکا کردن به دانش و خرد بشری که از وحی بی‌نیاز خواهد بود.
وی ادامه داد: دلیل اینکه عقلانیت سکولار در سیمای مکاتب مختلف بروز کرده این است که ما در فضای پست مدرن با رویکردی مواجه هستیم که خواهان شکل دهی مناسبات اجتماعی بدور از هرگونه مکتب خاص سیاسی و اخلاقی است یعنی رویکردی پدید آمده که دارای قدمت تاریخی نیست و می‌گوید ما باید برای مناسبات اجتماعی به عقل و خرد خودمان تکیه کنیم.
حجت الاسلام واعظی با بیان اینکه عقلانیت سکولار از بی‌نیاری به دین سخن گفته ولی از بی نیازی به فلسفه و کلان نظریه اخلاقی سخن نگفته است، افزود: در این راستا این رویکرد خود را در غالب ایدولوژی مختلف بروز می‌دهد ولی رویکرد پست مدرن این گونه است که باید مناسبات اجتماعی به شکل خنثی و بی طرف شکل دهی شود و بر اساس این رویکرد در حیات جمعی و عرصه سیاست و اجتماع، هیج کلان نظریه جامعه اخلاقی یا فلسفی یا جامعه دینی نباید حاکم باشد.
وی با بیان اینکه این رویکرد به حیات خصوصی معتقد است و می‌گوید نگاه دین و اخلاق در حیات خصوصی فرد باید باشد و در حیات جمعی به هیچ مکتب خاصی اعتقاد ندارند، بیان کرد: اگر رویکرد غالب در سکولاریسم تنها دین را به حریم خصوصی هدایت می‌کرد و لذا به خصوصی سازی دین معتقد بودند، رویکرد پست مدرن نه تنها دین بلکه همه انحا معارف بشری را به خصوصی خواهد کشاند و ملزم به هیچ قاعده جهانشمولی نیست.
پست مدرنیسم معتقد است فلسفه نظری به آخر خط رسیده است
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه رویکرد پست مدرنیسم معتقد است فلسفه نظری به آخر خط رسیده است و بر این اساس پشتوانه رویکرد پست مدرنیسم شکاکیک است، خاطرنشان کرد: این رویکرد بر این اعتقاد است که ما از فضای شک و تردید نمی‌توانیم خارج شویم و نمی‌توانیم بین رویکردها داوری کنیم و در واقع همه رویکردها قسیم یکدیگرند.
وی با اشاره به اینکه در جامعه اسلامی برخی متجددان سعی کردند تا یک بازخوانی از عقلانیت سکولار که در فضای غرب حاکم بوده است را پیاده کنند، افزود: البته این افراد منکر آموزه‌های سیاسی و اجتماعی در دین نیستند و نمی‌توانند این واقعیت را انکار کنند که وحی و منابع عقلی دین مشحون از آموزه‌های الهی است.
حجت الاسلام واعظی با بیان اینکه این افراد به تاریخ مندی آموزه‌های سیاسی و اجتماعی دین معتقد هستند یعنی کاربری و تأثیر و گره گشایی دین محصور در شرایط تاریخی خود است و این آموزه‌ها را فرازمانی نمی‌دانند و در حصار و زمان خود زندانی می‌کنند.
وی با اشاره به شکوفایی تمدن اسلامی در قرون پنجم الی هفتم، اظهار کرد: این شکوفایی را ما مدیون فقه اسلام هستیم که برای شکل دهی کلان ساختارهای آن زمان بوده است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با بیان اینکه اگر به نظرات مدافعان و مخالفان حضور دین در عرصه سیاست و اجتماعی هستند بنگریم، مشاهده خواهیم کرد که هر دو این تفکرات به نوعی کج فهمی و سوتفاهم دچار شدند، خاطرنشان کرد: مخالفان و منکران حضور دین در عرصه سیاست و اجتماع بویژه نو اندیشان دینی معتقدند منظور از حکومت دینی، مدیریت فقهی در برابر مدیریت علمی است.
گروه‌های تکفیری حاکمیت دین را به توقف و عدم پویایی جوامع مطالبه می‌کنند
وی با بیان اینکه برخی اسلام گرایان نیز در رابطه با حضور دین دچار بدفهمی هستند، اظهار کرد: به عنوان نمونه همین گروه‌های تکفیری جهادی اسلامی که تشکیل شده و با جاهلیت قلمداد کردن تمام آنچه که از مناسبات موجود است و وضعیت کنونی را جاهلیت قلمداد می‌کنند که باید با آن برخورد کرد بر این بحث جاهلی با یک ظاهر گرایی و طرد عقل و تکیه بر جمود، خواهان بازگشت به گذشته و غالب‌های معیشتی به گذشته هستند و تصویری از اسلام گرایی را ارائه می‌کنند که نوعی ایستایی در مناسبات اجتماعی و توقف در خلاقیت بشری را بازتولید می‌کند و در واقع حاکمیت دین در حیات جمعی را به توقف، سکون و عدم پویایی جوامع مطالبه می‌کنند.
حجت الاسلام واعظی ادامه داد: این افراد معتقدند که اگر جامعه در تکاپو باشد من نمی‌توان به آن برسم و تسلط پیدا کنم پس بر این اساس سعی دارد با زور اسلحه و ایجاد رعب و وحشت تفکر خود را بر جامعه حاکم کنند، ما معتقدیم که تصویر صوفیانه و انزواطلبانه از اسلام نیز به اندازه تصورات تکفیری‌ها از درک آن عاجز خواهند بود.
وی با بیان اینکه تصوراتی که این ویژگی‌ها را دارد به درک درستی از اسلام دست خواهند یافت، افزود: نخستین ویژگی این است که انسان باید معتقد باشد که اسلام آموزه‌های سیاسی و اجتماعی بسیاری خواهد داشت.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ادامه داد: کسانی که از اسلام درک عقل گریز بودن دارند مانند جریان ابن تیمیه و پیروان آن نمی‌توانند حضور موفقی برای دین در عرصه اجتماعی و سیاسی ترسیم کنند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه یکی از ویژگی‌ها و شاخصه‌های فقه شیعی باز بودن بحث اجتهاد است، بیان کرد: البته برخی علمای اهل سنت امروز به این نتیجه رسیده‌اند و می‌گویند ما اگر بخواهیم در چهارچوب‌های علمای اربعه محسور بمانیم، نمی‌توانیم پاسخگوی بسیاری از مشکلات جامعه خود باشیم و باید بحث اجنهاد را باز کنیم.
حجت الاسلام واعظی با بیان اینکه اگر تصویر ما از اسلام، فاقد پویایی فقهی باشد نمی‌توانیم با شرایط اجتماعی خود آن را وقف دهیم و اثرگذار نخواهد بود، افزود: فقه بخشی از اسلام است و دین، معارف اخلاق و آموزه‌های بسیاری دارد ولی در عرصه اجتماع و سیاست، فقه حضور پررنگی دارد چون موضوع فقه اعمال مکلفین است.
ما با کلیت علوم انسانی موجود در غرب مخالفیم
وی با اشاره به اینکه برخی افراد، تصویرشان از فقه خیلی محدود است و فکر می‌کنند فقیه کارش این است که هر سوالی مطرح می‌شود مجاز یا غیر مجاز بودن آن را اعلام کند، تصریح کرد: نقش فقه فقط ترسیم کننده خطوط قرمز نیست و جانب ایجابی هم دارد و در عرصه اجتماع هر جا پای استنباط از منابع دینی است فقه و فقاهت آنجا حضوری فعال خواهد داشت.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامس حوزه علمیه قم گفت: برخی‌ها تصویری که از فقه دارند کاملاً فردی است و به فقه حکومتی معتقد نیستند، فقه حکومتی یعنی فقه را در بستر حاکمیت دیدن، فقه حکومتی مساوی با فقه سیاسی نیست.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به ضرورت توجه به اسلامی کردن علوم انسانی، اظهار کرد: معنای علوم انسانی اسلامی این نیست که ما از نقطه صفر مرزی می‌خواهیم شروع کنیم، اساساً هر تمدنی که شکل گرفته، الهام گرفته از تمدن قبلی بوده است و اگر کسی با ذهن کور و شیفتگی بر سر سفره تمدنی بنشیند تمدن جدیدی شکل نخواهد گرفت.
حجت الاسلام واعظی ادامه داد: ما با کلیت مدنیت معاصر غربی و با کلیت علوم انسانی موجود در آنجا مخالفیم، ما نگرش انتقادی داریم و با رویکرد حذفی تمام عیار هم برخورد نخواهیم کرد و این افتخار ما است که می‌گوییم دین آمده است کمک کند به راهبری عقل و عقل را ازآن حالت وحشی بودن مهار کنیم.
منبع: خبرگزاری مهر
