[شروع درس 6 - سهشنبه: 6/7/78] امر سوم: قصاص در اديان سابق بسم اللّه الرّحمن الرّحيم
هر چند مطالب اين قسمت و همچنين قسمت چهارم جزء مباحث فقهى مصطلح نيست، لكن طرح اين مباحث بعنوان مقدمه مفيد و ضرورى است.
همانطور كه از ظاهر قرآن كريم استفاده مىشود حكم قصاص قبل از اسلام بوده و شايد در اديان مختلف و بطور مسلّم در شريعت حضرت موسى تشريع شده است. عبارات تورات پيرامون قصاص با اندك اختلاف، همان مطالب قرآن است.
در دو باب كتاب تورات، قصاص ذكر شده است: (۱)
الف: باب 21 از سفر خروج، بند 12(۲) و بند 23 - 25 (۳)
ب: باب 35 از سفر اعداد، بند 16 تا 21 (۴)
در اينجا، به دو نكته اشاره مىشود:
نكته اول:
حكم قصاص در منابع اسلامى، همه جا با يك دليل قوى عقلانى منطبق است. مثل آيه شريفه و لكم فىالقصاص حيوة، كه حيات را فلسفه قصاص مىداند و اين مطلب در ساير فروع قصاص نيز مشهود است. لكن در آثار يهود، بعضى موارد، احكامى ذكر شده كه با منطق عقلائى سازگار نيست، مثل آنچه در باب 21 تورات آمده كه اگر گاوى، كسى را شاخ بزند و از بين ببرد، آن گاو بايد سنگسار شود و گوشت او هم حرام خواهد شد. نكته دوم:
در بعضى از كتب تفسيرى آمده است كه قصاص در اسلام، حكم ميانهاى بين تورات و انجيل است. زيرا در تورات، قصاص متعيّن و حتمى شمرده شده و نشانهاى از عفو در آن نيست، به عكس در انجيل، مبنا بر گذشت و عفو است و قصاص نيست، و اسلام علاوه بر قصاص، به ولى دم اختيار عفو داده است. در اين مطلب دو اشكال به نظر مىرسد:
الف: نمىتوان فرض كرد كه احكام تورات با انجيل، مخالف باشد، چون احكام تورات براى اهل انجيل هم، حجّيت داشته، مگر در مواردى كه نسخ شده باشد و در اين مورد نمىتوان فرض كرد كه در دوران ششصد ساله حضرت مسيح (عليه السلام)، حكم قصاص، نسخ شده باشد. البته امتناع عقلى ندارد، اما قابل فرض به حسب فهم عرفى و عقلائى نيست.
ب: آنچه به تورات نسبت داده شده كه قصاص متعيّن است، صحيح نيست. زيرا در ذيل آيه قصاص كه آمده: فمن تصدّق به فهو كفّارة له، برحسب ظاهر دنباله نقل از تورات است كه در صدر آيه آمده (و كتبنا عليهم فيها، انّ النّفس...) نه اين كه اين حكم عفو، مختص به اسلام باشد. پس آنچه در اسلام تشريع شده در تورات هم بوده است. حال آيا در تورات كنونى هست يا نه، نياز به تتبّع و مراجعه دارد.
1- تعجب است كه با وجود آيات متعدده قصاص در تورات كه هم در ترجمه انگليسى آن و هم در ترجمه فارسى، آمده است، در قاموس كتاب مقدس، آيات را ذكر نكرده است.
2- اگر كسى، كسى را بزند و او بميرد، در مقابل آن كشته خواهد شد.
3- جان در مقابل جان، چشم در مقابل چشم، دندان در مقابل دندان، دست در مقابل دست، پا در مقابل پا، داغ نمودن در مقابل داغ و جراحت در مقابل جراحت و كوبيدن در مقابل كوبيدن (بايد توجه كرد كه دست و پا و داغ نمودن و كوبيدن در قرآن نيامده، در مقابل گوش و بينى، ذكر شده است).
4- اگر او را به وسيله آهنينى زد، كه مرد، او قاتل است و قاتل البته كشته شود. | 