مصحف عبد الله بن مسعود

ابن نديم در فهرست و سيوطى در الاتقان، هر يك فهرستى از سوره هاى مصحف عبدالله بن مسعود ذكر كرده اند ⁽⁶²⁾ .
سيوطى ترتيب سوره هاى اين مصحف را به صورت دسته بندى آنها به سوره هاى طول (طوال)، مئون، مثانى، حواميم و مفصل ذكر نموده است.
در مقايسه ميان اين دو ماخذ ترتيب سوره ها در گروه سوره هاى «طول » و «مئون » با مختصر تفاوتى، شبيه يكديگرند.
سوره هاى طوال: بقره، نساء، آل عمران، اعراف، انعام، مائده و يونس.
سوره هاى مئون: براءة، نحل، هود، يوسف، كهف، بنى اسرائيل، انبياء، طه، مؤمنون، شعراء و صافات.
سوره هاى مثانى: احزاب، حج، قصص، طس، النمل، نور، انفال، مريم، عنكبوت، روم، يس، فرقان، حجر، رعد، سبا، ملائكه، ابراهيم، ص، الذين كفروا (قتال)، لقمان وزمر.
سوره هاى حواميم: حم المؤمن، زخرف، سجده، حم عسق، احقاف، جاثيه ودخان ⁽⁶³⁾ .
سوره هاى ممتحنات: انا فتحنا لك، حشر، سجده، طلاق، ن و القلم، حجرات، تبارك، تغابن، اذا جاءك المنافقون، جمعه، صف، قل اوحى، انا ارسلنا، مجادله، ممتحنه و يا ايها النبى لم تحرم.
سوره هاى مفصل: آغاز اين سوره ها در مصحف عبد الله بن مسعود سوره «الرحمن » و پايان آنها دو سوره «قل هو الله احد» و «انشراح » بوده است ⁽⁶⁴⁾ .
سوره هايى كه در نقل الاتقان وجود ندارند، عبارتند از: فاتحه، ق، حديد، حاقه، فلق و ناس.
سوره هايى كه در نقل الفهرست وجود ندارند، عبارتند از: فاتحه، حجر، كهف، طه، نمل، شورى، زلزله، فلق و ناس.
ابن نديم مى گويد: مصاحف متعددى را ديدم كه نويسندگان آن، آنها را به ابن مسعود نسبت داده اند.
ولى حتى در ميان آنها دو مصحف باهم متفق نبودند و غالب آنها در برگ هايى بود كه اصلاحات زيادى شده بودند.
مصحفى را كه دويست سال پيش نوشته شده بود و در آن سوره فاتحة الكتاب وجود داشت، ديدم.
[ازبيان اقوال متعدد] نظر فضل بن شاذان را كه يكى از پيشوايان در قرآن و روايات است، نقل كرده از مشاهدات خود صرف نظر نمودم ⁽⁶⁵⁾ .

ويژگى هاى مصحف ابن مسعود

1. درمصحف عبد الله بن مسعود، براساس هر دو ماخذ موجود، سوره انفال، بيستمين سوره و در گروه «مثانى » جاى داده شده است; در حالى كه اين سوره در مصحف ابى بن كعب، قبل از «توبه » و اولين سوره از گروه «مئون » است.
2.مصحف ابن مسعود تقريبا، براساس طول سوره ها - جز در گروه حواميم - تنظيم شده است.
3. مصحف ابن مسعود، فاقد سوره فاتحة الكتاب و دو سوره «معوذتين » بوده است.
ابن سيرين گفته است: «عبد الله بن مسعود «معوذتين » و «فاتحة الكتاب » را در مصحف خود نمى نوشت » ⁽⁶⁶⁾ .
عدم ثبت «فاتحة الكتاب » در مصحف به خاطر عدم اعتقاد به سوره بودن آن نبوده است; بلكه چون نگارش قرآن به خاطر حفظ و صيانت سوره هايش بوده، در مورد فاتحة الكتاب - كه مسلمانان همواره آن را در نمازهايشان مى خوانند - هيچ نگرانى وجود نداشته است.