قتاده از انس بن مالك سؤال مى كند: من جمع القرآن على عهد رسول الله؟ و او پاسخ مى دهد: اربعة كلهم من الانصار: ابى بن كعب، معاذ بن جبل، زيد بن ثابت و ابو زيد ⁽³⁶⁾ ; جمع كنندگان چهار تن و همگى از انصار بودند: ابى بن كعب، معاذ، زيد و ابو زيد ⁽³⁷⁾ .
در نقل ديگرى گفته شده كه: پيامبر رحلت فرمود; در حالى كه قرآن را جز چهار تن جمع ننموده بودند: ابوالدرداء، معاذ بن جبل، زيد بن ثابت و ابوزيد.
ابوعبدالله زنجانى مى گويد: بعضى از صحابه تمام قرآن را در زمان حيات پيامبر و بعضى ديگر، قسمتى از قرآن را جمع آورى نمودند و پس از رحلت تكميل نمودند.
محمد بن اسحاق در الفهرست جامعان قرآن در عهد پيامبر(ص) را على بن ابى طالب(ع)، سعدبن عبيد بن نعمان بن عمرو بن زيد، ابوالدرداء (عويمر بن زيد)، معاذ بن جبل، ابو زيد بن ثابت بن زيد بن نعمان، ابى بن كعب بن قيس، عبيد بن معاويه و زيد بن ثابت دانسته است ⁽³⁸⁾ .
بعضى گفته اند تعبير جمع در اين روايات به معناى حفظ است; چون به حافظان قرآن «جماع » نيز اطلاق مى شده است; ولى اگر چنين چيزى هم درست باشد در مورد اين روايات صادق نيست; زيرا همان گونه كه گفتيم قراء و حافظان قرآن در زمان پيامبر بسيار زيادتر از اين تعداد بوده اند، و اگر مراد از جمع، حفظ باشد دليلى ندارد كه افراد به اين چند تن محدود گردند.
حتى بعضى معتقدند نويسندگان قرآن نيز بيش از اين تعداد بوده اند; زيرا در بسيارى از روايات تشويق به قراءت قرآن از روى مصحف شده است كه نشان وجود نوشته هاى قرآنى فراوانى در عصر پيامبر است ⁽³⁹⁾ .
حاكم در مستدرك مى گويد: «قرآن سه مرتبه جمع گرديد كه مرتبه اول آن در زمان پيامبر بود. » ⁽⁴⁰⁾
البته دليلى وجود ندارد كه جمع كنندگان قرآن در زمان پيامبر به تنظيم سوره هاى قرآن و مرتب نمودن آنها پرداخته باشند.
آن چه مسلم است اصل كتابت و نگارش قرآن در عهد آن حضرت است و همه شواهد و قراين حكايت از اهتمام شديد پيامبر(ص) به اين امر دارند.

گزيده مطالب

1. از همان آغاز نزول قرآن، همه مسلمانان استعداد و توانايى خويش را در دو قسمت حفظ و كتابت قرآن به كار گرفتند.
2. گرچه بعضى شمار كاتبان وحى را تا 45 تن ذكر نموده اند; ولى كسانى كه در مورد آنان اتفاق نظر وجود دارد عبارتند از: على بن ابى طالب(ع)، معاذ بن جبل، ابى بن كعب، زيد بن ثابت و عبدالله بن مسعود.
3. در روايات تاريخى از ابزارى نظير عسب، لخاف، رقاع، اديم، اكتاف، اقتاب، اضلاع، حرير و قراطيس به عنوان ابزارى كه قرآن را بر آنها مى نوشته اند ياد شده است.
4. نويسندگان وحى آيات قرآن را به همان ترتيب نزول به دستور پيامبر(ص) مى نوشتند و هرگاه «بسمله »اى نازل مى شد، علامت آن بود كه سوره اى پايان يافته و سوره ديگر آغاز گشته است.