دكتر راميار مى نويسد: اعراب كاغذ را از قديم مى شناختند.
آن هنگام كاغذ در هند ساخته مى شد و از آن جا به يمن مى فرستادند، و توسط كاروان هاى تجارتى تابستانى و زمستانى از يمن به شام و از آن جا به روم مى رفت و عربستان آن موقع واسطه تجارت جنوب و شمال بود ⁽¹⁰⁾ .

چگونگى كتابت آيات قرآن

الف) كتابت به حسب ترتيب نزول آيات كاتبان و نويسندگان وحى، آيات هر سوره را كه با بسم الله الرحمن الرحيم آغاز مى گشت، به ترتيب نزول آن، به دستور شخص پيامبر(ص) مى نوشتند.
آنان موظف به رعايت ترتيب نزول آيات بودند.
در حقيقت، تنظيم آياتى كه نازل مى گشت زيرنظر و با اشراف كامل پيامبر صورت مى گرفت و اجتهاد و نظر شخصى هيچ يك از نويسندگان نمى بايست در اين امر دخالتى داشته باشد.
همين چينش و تنظيم آيات نازل شده در كنار يكديگر بود كه سوره اى از قرآن را تشكيل مى داد و تحدى و مبارزه طلبى قرآن نيز به همين سوره ها صورت مى گرفت.
پيامبر و نويسندگانى كه كتابت وحى را بر عهده داشتند و آيات را پى در پى و به ترتيب نزول مى نوشتند، هرگاه «بسمله » ديگرى نازل مى شد درمى يافتند كه سوره قبل پايان يافته و سوره اى ديگر آغاز گشته است.
در حديثى از امام صادق(ع) مى خوانيم: كان يعرف انقضاء سورة بنزول بسم الله الرحمن الرحيم ابتداء لاخرى; ⁽¹¹⁾ پايان هر سوره اى به واسطه نزول بسم الله الرحمن الرحيم در آغاز سوره ديگر شناخته مى شد.
ابن عباس گفته است: «پيامبر(ص) با نزول بسم الله الرحمن الرحيم مى دانست كه سوره قبلى پايان يافته و سوره ديگرى آغاز گشته است. »
⁽¹²⁾ بدين ترتيب آيات قرآن براساس ترتيبى طبيعى، كه همان ترتيب نزول بود، در قالب سوره ها مرتب شدند; آيات مكى در سوره هاى مكى و آيات مدنى در سوره هاى مدنى.
هرچند گاه ممكن بود تكميل سوره اى كه آياتش پاره پاره نازل مى گشت مدتى به طول انجامد.
ب) كتابت، بدون رعايت ترتيب نزول، به دستور پيامبر(ص) در بخش اول در فصل مربوط به عناوين قرآن دانستيم كه يكى از عناوين و اوصاف قرآن، «متشابه » است; يعنى قرآن كتابى است كه آياتش باهم هماهنگى كامل دارند.
همين امر مى تواند يكى از دلايلى باشد كه روشنگر نوعى ديگر از تدوين و كتابت آيات قرآن است.
براساس مدارك تاريخى گاه آيه يا آياتى نازل مى شده ولى پيامبر به نويسندگان وحى، دستور مى داده است كه آن آيه يا آيات را در لابه لاى سوره اى كه قبلا نازل شده و پايان يافته بود، قرار دهند.
اين گونه تنظيم آيات كه خارج از روال طبيعى نزول آيات بوده است، نيازمند به تصريح و تعيين شخص پيامبر داشت و بى گمان حكمت و مصلحتى در آن نهفته بوده.
ابن عباس مى گويد: زمانى بر پيامبر خدا(ص) مى گذشت و سوره هايى چند بر او نازل مى گشت.
وقتى آياتى بر او نازل مى شد بعضى از نويسندگان را احضار كرده مى فرمود: «اين آيات را در سوره اى كه فلان خصوصيات را دارد بگذاريد. » ⁽¹³⁾