د) جدول سوره هاى مكى و مدنى
در پايان اين فصل به پيروى از ساير كتب علوم قرآنى كه اسامى سور مكى و مدنى را به ترتيب
نزول فهرست مى كنند، نظرى اجمالى بر اين سوره ها خواهيم داشت.
دوروايت ابن عباس و
جابر بن زيد، كه سيوطى و ديگران آنها را در ترتيب نزول سور ملاك قرار داده اند، معمولا
مورد استناد قرار مى گيرند; ولى بعضى معتقدند:
اين روايات به هيچ وجه قابل اعتماد نيست; زيرا روشن نيست كه ابن عباس اين ترتيب را از
خود پيامبر اكرم 6 فراگرفته يا از كسانى ديگر، كه معلوم نيست چه كسانى بوده اند، يا از راه
اجتهاد و نظر خود، كه فقط براى خودش حجيت دارد.
از نظر ارزش تاريخى نيز، ابن عباس
جز زمان ناچيزى از حيات پيامبر را درك نكرده و بديهى است كه در نزول اين همه سوره هاى
قرآن حاضر و شاهد نبوده و اگر ترتيب او اجتهادى نباشد از ديگران شنيده كه خبر بى مدرك
است و حجيت ندارد.
بنابراين تنها راه تشخيص ترتيب سوره هاى قرآنى و مكى يا مدنى بودن
آنها، تدبر در مضامين آنها و تطبيق آن با اوضاع و احوال پيش از هجرت و پس از هجرت
مى باشد.
چنان كه مضامين سوره هاى انسان و عاديات و مطففين به مدنى بودن آنها گواهى
مى دهد; در حالى كه در اين روايات آنها را جزو سور مكى قرار داده اند
(8) .
سيوطى روايت ابن عباس در ترتيب سوره هاى مكى و مدنى را در الاتقان، (ج 1، ص 31 -32)
ذكر نموده است; در اين روايت سوره «فاتحة الكتاب » ذكر نشده است.
اما در روايتى كه از جابر
(ص 81) نقل مى كند، سوره فاتحه پنجمين سوره در ترتيب نزول سوره هاى مكى است.
براساس اين روايات تعداد سوره هاى مكى 86 سوره، ورقم سوره هاى مدنى، 28 است.
البته در مورد بعضى از سوره هاى قرآن كريم در مكى يا مدنى بودن آنها اختلاف نظر وجود
دارد كه به جهت پرهيز از طولانى شدن بحث، از آن صرف نظر مى كنيم.
ما به تبعيت از التمهيد كه سوره «فاتحة الكتاب » را در ترتيب روايت ابن عباس قرارداده،
جدول سوره ها را تنظيم كرده ايم.
در اين ترتيب آغاز هر سوره مورد نظر است.
بنابراين اگر
چند آيه از آغاز يك سوره نازل شده باشد، بعد سوره اى ديگر نازل و سپس آيات سوره نخست،
تكميل شود، در ترتيب نزول، سوره اول بر سوره دوم مقدم مى شود.
جدول ترتيب نزول سوره هاى مكى (86 سوره)
