د) دسته بندى سوره ها

قرآن شناسان در يك تقسيم بندى كلى سوره هاى قرآن را به چهار گروه عمده تقسيم نموده و بر آن نام خاصى نهاده اند.
1. السبع الطول: (طول جمع طولى مؤنث اطول، مثل كبر جمع كبرى) هفت سوره بزرگ قرآن كه اكثر گفته اند عبارتند از: بقره، آل عمران، نساء، مائده، انعام، اعراف، اما در مورد هفتمين سوره اختلاف است كه به نقل از سعيد بن جبير سوره يونس است، و بعضى ديگر سوره كهف گفته اند. ⁽¹⁸⁾
2. المئون: اين سوره ها از «طول » كوتاه تر بوده، و آياتشان متجاوز از صد آيه است كه عبارتند از: التوبه، النحل، هود، يوسف، الكهف، الاسراء، الانبياء، طه، المؤمنون، الشعراء و الصافات.
3. المثانى: سوره هايى كه آياتشان از صد كمتر است كه تقريبا بيست سوره اند.
دليل آن كه اين سوره ها را مثانى گفته اند، قرار گرفتن اين سوره ها پس از «مئون » است.
«ثنى » به معناى ميل و عطف است.
وجوه ديگرى نيز براى معناى مثانى ذكر كرده اند.
4. المفصل: سوره هاى كوتاه را مفصل ناميده اند.
چون كوتاهند و با «بسمله » از هم فصل و جدا مى شوند.
و يا آن كه فواصل آيات در اين سوره ها به نسبت زيادتر است.
در اين كه آخرين سوره از مفصل «ناس » است، اختلافى نيست.
اما در مورد اولين سوره مفصل، اختلاف فراوانى است.
سيوطى دوازده قول را نقل كرده كه از ميان آنها التمهيد سوره «الرحمن » را انتخاب نموده است; در حالى كه مناهل العرفان و موجز علوم القرآن، اولين سوره مفصل را «حجرات » ذكر كرده اند. ⁽¹⁹⁾
در حديثى از رسول خدا(ص) نقل شده است كه فرمود: اعطيت مكان التوراة، السبع الطول، و اعطيت مكان الزبور، المئين و اعطيت مكان الانجيل، المثاني و فضلت بالمفصل; ⁽²⁰⁾ به جاى تورات، هفت سوره بلند قرآن و به جاى زبور، سوره هاى مئون و به جاى انجيل، سوره هاى مثانى به من داده شد و با وجود سوره هاى مفصل بر ديگران برترى يافتم.
نوع ديگرى دسته بندى براى سوره هاى قرآن ذكر نموده اند; نظير سوره هاى ممتحنات، مسبحات، حواميم (آنها كه با «حم » آغاز مى شوند) و سوره هاى عزائم (سوره هايى كه سجده واجب دارند: سجده، فصلت، نجم و علق).
در زمينه دسته بندى سوره ها در بخش چهارم در بحث مربوط به خصوصيات مصاحف اصحاب نيز سخن خواهيم گفت.